Cem’ Makamının Özelliği
Cem', müntehîlere ait bir hâl veya makamdır. Cem' mevhibeleriyle şereflendirilen bir hak yolcusu, artık bi'l-asâle hep O'nu duyar, O'nu bilir ve bulunduğu ufuk ve zevk-i ruhânî seviyesine göre de, halkı tam sezer veya sezemez; ama her zaman Hakk'ı, hem de halksız olarak bir vicdanî sezişle sezer ve her yanda Hakk'a ait mânâların temâşâsıyla hep büyülenmiş gibi yaşar. Ufkunda doğup batan eşyada, O'nun isim ve sıfatlarının tecellilerini görür; "Zât" iştiyakıyla pervaneler gibi O'nun sübühât-ı vechine koşar.. yer yer hayret ve hayranlık arası gelir-gider ve "Subhâneke mâ a’zame şe’neke" der inler.
Böyle zevkî ve hâlî bir payenin iki adım ötesinde bir de "cem'ül-cem" vardır ki, bu hâl, sâlik için tamamen bir gaybûbet halidir. Kendini böyle bir duyma ve hissetme zemzemesi içinde bulan hak yolcusu, artık ne başkalarını ne de kendisini duyar ve hisseder. "Fark"tan bütün bütün uzaklaşarak Hak'tan gayrı her şeyi, -O'nun ziyâ-i vücudunun bir gölgesinin gölgesi olması itibarıyla- unutur ve bütün benliğiyle asla yönelir.
- tarihinde hazırlandı.