Dinamikat bazë të lëvizjes

Analiza e dinamikave të brendshme të një lëvizjeje është e rëndësishme për dy arsye. Së pari, ajo u lejon të tjerëve të perceptojnë strukturën sipas së cilës është e organizuar lëvizja. Së dyti, ajo i parandalon të tjerët të mos bien në grackën e anashkalimit të tërësisë së lëvizjes nëpërmjet fokusimit në analiza të pjesshme. Unë përdor fjalën dinamikat këtu, për të shpjeguar konceptet bazë të lëvizjes. Qëndrimet intelektuale dhe shoqërore të një lëvizjeje përcaktohen nga dinamikat e lëvizjes. Analizat shkencore sociale që studiojnë një lëvizje kryhen mbi baza të shëndetshme nëse ato marrin parasysh këto dinamika të kësaj lëvizjeje dhe nëse nuk bien në gabime të vazhdueshme. Të kuptuarit e dinamikave të një lëvizjeje na lejon të identifikojmë ata persona të cilët kryejnë analiza objektive, por dhe ata të cilët trillojnë “analiza të piratuara” pa asnjë lloj dijeje. Për shembull, një person i cili përpiqet të mishërojë dinamikat bazë të praktikës islami Sufi, duke qenë i përulur në marrëdhëniet me të tjerët apo nëpërmjet vlerësimit të vetes si inferior ndaj të tjerëve, me siguri do të shfaqej si një person i turpshëm. Një vëzhgues i cili nuk ka dijeni rreth dinamikave asketike dhe ato sufiste, mund ta interpretonte këtë qëndrim të përulur si qëndrim hipokrit apo tinzar. Nëse një analizë nuk merr parasysh për këtë lëvizje dinamikat dhe përvojën myslimane Sufi, si mund ta quajmë këtë analizë realisht “shkencore”?

Thellësia shpirtërore dhe morali Sufi në Islam, i fton besimtarët të jenë të përulur dhe tolerantë në familjet e tyre por dhe në marrëdhëniet e tyre shoqërore. Virtytet personale dhe maturia shoqërore përbëjnë kërkesa të domosdoshme që shërbejnë për lartësimin shpirtëror. Prandaj, që ta kuptojmë siç duhet këtë lëvizje, së pari është e domosdoshme të kuptojmë dinamikat shpirtërore të Islamit por dhe shkallën e ndikimit të Islamit tek pjesëtarët e kësaj lëvizjeje. Është e pamundur të analizohet qoftë edhe një jetë e vetme sociale dhe intelektuale e një myslimani të thjeshtë, pa kuptuar natyrën e gjerë të Islamit në përgjithësi. Islami kulturor na paraqet një pamje të përgjithshme në lidhje me marrëdhëniet teologjike, mendore, morale dhe shoqërore të myslimanëve. Kur kthejmë vështrimin nga dritarja e dinamikave të përgjithshme, mund të ndeshim një imazh fillestar të sjelljeve individuale, shpirtërore, morale dhe shoqërore të myslimanëve në një bashkësi. Nga të gjitha këto këndvështrime, përpunimi i aspekteve fetaro-shpirtërore, sociale dhe i dinamikave kulturore të lëvizjes Gylen, do të na ndihmonte të krijonim një ide të saktë të qëndrimit fetar dhe social-kulturor të lëvizjes në përgjithësi. Në fakt, titujt dhe konceptet që do të nënvizoj janë gjithashtu të rëndësishme në lidhje me mënyrën se si janë interpretuar dhe se si janë përcjellë tek praktika shoqërore po ashtu edhe në lidhje me domethënien e tyre të gjerë në perceptimin kulturor mysliman. Rëndësia e Gylenit buron nga suksesi i tij në transformimin e këtyre dinamikave në veprim brenda jetës social-kulturore. Në teori, këto dinamika kulturore dhe fetare kanë ekzistuar në libra dhe burime të tjera për pothuajse një mijë e pesëqind vjet.

Karakteristika më dalluese e këtyre dinamikave është se ato ekzistojnë në trajtë paralele me “përjetësinë”, një nocion të cilin Islami e lidh natyrshëm me fenë dhe shpalljen hyjnore. Islami ka marrë mbi vete detyrën që t’i ndihmojnë njerëzit për të arritur të vërtetat e përjetshme dhe absolute duke u treguar atyre si të ecin përtej botës relative dhe të përkohshme të krijimit. Kjo paqe që shpie drejt përjetësisë është kryefjala e thelbit të të gjitha dinamikave të brendshme dhe atyre sociale të lëvizjes Gylenit. Në fakt, ky ideal ekziston pothuajse në themel të të gjitha feve. Megjithatë, ky ideal në lëvizjen Gylen nuk është vetëm abstrakt. Ai është shndërruar në një program aktiv që përfshin pothuajse të gjitha marrëdhëniet e brendshme dhe ato shoqërore. Ky model pasurie njerëzore i Gylenit përfshin shërbimin pa interes dhe altruizmin brenda tërësisë së motiveve që shtrihen drejt përjetësisë. Ideali i përjetësisë e zgjeron kuptimin dhe rëndësinë e të gjitha dinamikave të tjera. Ky parim rigjenerohet vazhdimisht si dinamikë bazë në çdo veprim dhe përpjekje, që do të thotë se besimi rijetohet në pothuajse çdo relacion dhe shërbim shoqëror.

Temat e këtij fokusimi përfshijnë këtu dinamikat bazë të cilat portretizojnë pamjen e përgjithshme të kësaj lëvizjeje. Disa nga titujt mund të mos jenë shumë përfaqësues në lidhje me lëvizjen, për arsye se mund të jenë përftuar për shkak të kushteve të veçanta materiale apo shoqërore gjatë periudhës mëse tridhjetëvjeçare të jetës së kësaj lëvizjeje. Këndvështrimet e Gylenit në lidhje me këto dinamika përbëjnë gjithashtu një aspekt mjaft të çmuar dhe kërkojnë vëmendje të madhe. Edhe sa i përket qëndrimit të përgjithshëm islam ashtu edhe perceptimeve të tij të përgjithshme, Gyleni mban një qëndrim konservator në lidhje me dinamikat e lëvizjes. Megjithatë, gjatë komentimit të të njëjtave dinamika, në kohë dhe vende të ndryshme, ai e zgjeron kuptimin e tyre duke krijuar kështu një sistem vetëgjenerues dhe vetëprodhues. Ky spektër i gjerë i burimeve intelektuale, filozofike dhe akademike, e rinovon thelbin e kësaj çështjeje pa prekur karakteristikat bazë të saj. Këtu do të ndalemi shkurtimisht mbi disa prej dinamikave bazë të lëvizjes. Domethënia e shumëllojshmërisë së formave, kuptimeve dhe stileve që kanë marrë këto dinamika në kohë dhe vende të ndryshme, do të kërkonte një analizë më të detajuar të veprës së tij dhe një studim më të thellë të veprimtarisë së tij shoqërore.

a. Shpirtmadhësia

E ndërsa shpirtmadhësia (vixhdan genishligi) mund të mos ekzistojë si një dinamikë e brendshme në lëvizjen Gylen, ajo ka sigurisht një rol vendimtar në interpretimin e dinamikave të tjera. Që nga vitet ‘70, në shkrimet dhe diskutimet e tij, Gyleni e ka zgjeruar këtë koncept me një domethënie më të gjerë edhe pse i është referuar atij në mënyrë aluduese, pa i vënë shumë theks. Shpirtmadhësia, ka një status vërtet të veçantë në sistemin e tij të të menduarit, në besimin dhe veprimet e tij. Në këtë mënyrë, Gyleni i shikon të gjitha shfaqjet e jetës morale, individuale dhe shoqërore nga këndvështrimi i shpirtmadhësisë.

Shpirtmadhësia mbulon çdo përvojë të brendshme dhe dije rreth besimit duke bërë pjesë praktikisht në mbretërinë sociale dhe etike të ekzistencës. Nëpërmjet këtij koncepti, Gyleni mesa duket kërkon të paraqesë një integritet dhe një pavarësi të kristalizuar dhe të sinqertë nga njëra anë dhe nga ana tjetër synon të vërë theksin mbi një shoqëri të virtytshme që përfshin të gjithë njerëzit me një shkallë të lartë mençurie dhe vetëdijeje për Zotin. Në këndvështrimin e tij, koncepti shtrihet nga thellësitë moralo-shpirtërore të individëve në mbretëritë e pafundme të ekzistencës sociale. Gylen e konsideron këtë koncept si të vetmin gurë prove për mirësinë, bukurinë dhe të vërtetën. Ai e konsideron këtë koncept si një kriter me anë të të cilit çdo ide, veprim dhe projekt social duhet vlerësuar në mënyrë që të kuptojmë nëse është në të vërtetë i dobishëm dhe i mbarë për të gjithë njerëzimin. Gyleni thekson se nuk mund të flitet për rigjallërim apo rilindje brenda një shoqërie të caktuar nëse ajo shoqëri nuk është e vetëdijshme për këtë realitet.

b. Komunikimi i fjalës së Zotit (thirrja, përcjellja e saj dhe udhëzimi)

Gjatë kursit të historisë myslimane, ilaji kelimetullah, apo komunikimi i fjalës së Zotit, ka përbërë një temë diskutimi në kontekstin individual, shoqërore dhe politik. Duke përjashtuar interpretimet e bëra në përputhje me kushtet e caktuara sociale apo të kohës, ky koncept mbulon tre dimensione në kuptimin e tij më të gjerë: thirrjen në besim, përcjelljen e mesazhit dhe udhëzimin. Në rastin e Gylenit, komunikimi i emrit të Zotit i përmban që të tre dimensionet. Ai e integron secilin prej tyre me ekzistencën njerëzore në këtë botë. Qëllimi i ekzistencës në këtë botë është lartësimi i fjalës dhe i emrit të Zotit.

Bashkëshoqërimi i xhihadit fizik me ilaji kelimetullah, po shfrytëzohet dhe keqpërdoret në analizat e sotme perëndimore. Në të tilla analiza, Islami barazohet shpesh me luftën, dhunën dhe terrorin. Gyleni ka një libër të veçantë në të cilën e shpjegon në mënyrë të zgjeruar këtë koncept.[1] Ne sugjerojmë që në rastin kur dijetarët përpiqen të analizojnë dinamikat bazë me anë të të cilave myslimanët lartësojnë emrin e Zotit, t’ia hedhin një sy këtij libri për të mundësuar një analizë të brendshme më të thelluar. Në këtë vepër, lexuesit mund të zbulojnë se Gyleni i jep një domethënie kozmike këtij koncepti që të qartësojë arsyen e ekzistencës së njeriut në këtë botë.

c. Të jetuarit për të tjerët

Gyleni i kushton rëndësi këtij parimi, pra, të “jetuarit për të tjerët” në mënyrë të tillë që ai e interpreton si një dinamikë bazë që do të rizgjonte ndërgjegjen e një kombi. Çdo shoqëri duhet të bëjë sakrifica. Sakrifica shkon më përtej dhe mbi përfitimet e kësaj bote, prandaj përkufizimi i saj e kapërcen atë të altruizmit të zakonshëm. Përkundrazi, ajo ka më tepër lidhje me heroizmin ideal. Një altruizëm i tillë përbën karakterin e njerëzve të cilët janë të painteresuar në përfitime personale apo materiale dhe të cilët mbështeten tek ndihma e Zotit. Gyleni i përshkruan këto lloj njerëzish si “arkitektët e shpirtit” dhe si “mjekët e mendjes”. Këta njerëz janë të aftë të injektojnë në shoqëri një ndjenjë përgjegjësie dhe kujdesi për të tjerët. Pa mjekët e shpirtit, është e pamundur të ruhen ato vlerat e vendosura që i përkasin qytetërimit islam dhe të cilat kanë formuar identitetin e tij historik. Nëse kjo ruajtje nuk është e mundur, çdo shpresë për nxitjen e një rilindjeje dhe përtëritjeje të këtij qytetërimi dhe identiteti do të humbasë. Të tillë njerëz përbëjnë sipas Gylenit një dinamikë të rëndësishme:

Sot, ajo që na nevojitet janë njerëzit trima të cilët punojnë pa u kursyer në shërbim të Zotit dhe të cilët valëviten larg përfitimeve personale dhe egoizmit... Të tillët që përpëliten dhe preken nga mjerimi i njerëzve... Të tillët që mbajnë pishtarin e dijes në duart e tyre dhe të cilët luftojnë injorancën dhe ashpërsinë që ndezin ura zjarri ngado... Të tillët me besimin dhe vendosmërinë e tyre të patundur u shkojnë në ndihmë atyre që janë në baltë... Si kuaj të fuqishëm vrapojnë në rrugën e tyre, pa u zmbrapsur dhe pa u lëkundur... kacavirren dhe zvarriten me kënaqësinë e të jetuarit për të tjerët ndërsa harrojnë dëshirën për të jetuar.[2]

Unë besoj se i gjithë njerëzimi do të jetë i kënaqur dhe se mjerimi shumëshekullor i njerëzve të vuajtur do të marrë fund dhe bota do të përfshihet edhe njëherë në boshtin e falënderimeve, në përputhje me idealet që çojnë në shpëtimin e vetes nëpërmjet shpëtimit të të tjerëve. Të tillë njerëz mund të ecin drejt së ardhmes dhe përparimit të tyre në emër të lumturisë së të tjerëve. Ata mund të qarkullojnë në damarët e të tjerëve si gjaku, mund të spërkasin të djegurit dhe të eturit dhe të frymëzojnë jetë ngado. Ata mund t’i lidhin veprat e tyre me përgjegjësinë që është idealizuar në thellësinë e botës së tyre të brendshme. Me anë të dhembshurisë e cila i kapërcen kufijtë e perceptimit, të përgjegjësisë personale dhe përmes bukurisë që përqafon gjithë njerëzimin, ata do të përpiqen të na sjellin edhe njëherë shpirtin dhe domethënien që kemi humbur. Ata do të na risjellin në mendje botëkuptimin tonë njerëzor. Kështu që do të përbëjnë një model për shpirtrat e hutuar të cilët kanë jetuar pa ideale për një kohë kaq të gjatë.[3]

Shoqëria jonë ka nevojë vetëm për heronj të idealeve: për ata që mund të arrijnë fillimisht popullin tonë dhe pastaj gjithë njerëzimin, me anë të ndjenjës së dhembshurisë; dhe çdoherë që ata të ngrejnë duart për t’ju lutur Zotit, të luten për të tjerët. Një kërkesë e tillë kaq e madhe nuk mund të pretendojmë që të plotësohet nga të tjerët. Mbi ne bie barra e nisjes dhe e artikulimit të saj nga vetvetja.

Ne e konsiderojmë të jetuarit për vete si egoizëm ndaj ky qëndrim na duket revoltues. Të jetuarit për të tjerët dhe përgatitja e tyre për lumturinë e përjetshme përbën pasionin tonë. Edhe nëse do të ishte e mundur të riktheheshin përsëri në jetë; edhe nëse do të ishim të lirë të zgjidhnim rrugën tonë të kësaj jete të re, ne, sigurisht, do të zgjidhnim përsëri moton “të jetonim për të tjerët”, me siguri, do t’ia përkushtonim veten njerëzimit dhe do ta përgatisnim qenien njerëzore për ringjalljen. Ne nuk do të çonim në mendje asnjë keqkuptim... Nuk do të frikësoheshim nga thirrjet kundërshtuese... Nuk do të grindeshim me asnjeri i cili na ka bërë me akuza të rreme dhe keqdashëse... Ne do të qeshnim kur qajmë përbrenda.[4]

Njerëzit idealë digjen si qirinj, pa marrë parasysh veten e tyre dhe vetëm ndriçojnë të tjerët...[5]

Një mik i vërtetë i cili është një njeri i pjekur, është ai që thotë “pas teje” edhe kur është duke dalë nga ferri ndërsa është duke hyrë në parajsë.

Ajo që ne vazhdimisht theksojmë është se janë ata të cilët e jetojnë jetën e re me sinqeritet, ndershmëri dhe altruizëm në kurriz të vetes së tyre, me qëllim që t’i bëjnë të tjerët të jetojnë. Janë të tillët që përbëjnë trashëgimtarët e vërtetë të dinamikave historike dhe që mund t’iu besojmë shpirtrat tanë. Ata nuk dëshirojnë asnjëherë që masat e njerëzve t’i ndjekin. Përkundrazi, ekzistenca e tyre përbën një ftesë kaq të fuqishme sa që e bën të pashmangshme që të gjithë të rendin drejt tyre kudo që ata janë, sikur këta njerëz të devotshëm të ishin një qendër tërheqjeje.[6]

Projektet individuale të ndriçimit shpirtëror, të cilat nuk janë të mbështetura në themelet e bashkësisë, janë të destinuara që të jenë të pafrytshme. Për më tepër, është e pamundur të rilindin vlera të cilat kanë qenë shkatërruar në zemrat e individëve në shoqëri, në ndërgjegje dhe në vullnetin e tyre. Ashtu siç projektet dhe planet për shpëtim individual që janë të pavarura nga planet për shpëtimin e të tjerëve nuk janë asgjë më tepër veçse një iluzion, edhe ideja e arritjes së suksesit si tërësi, duke paralizuar rizgjimin individual, përbën thjesht një marrëzi.

Të jetuarit përbën faktorin më të rëndësishëm që përcakton sjelljen e këtyre heronjve. Shqetësimi i tyre më i madh është kërkesa për t’u zgjedhur për misione të tilla, ndërsa karakteristika e tyre më e dukshme është ambicia e tyre e pacak për kërkimin e kënaqësisë së Zotit. Gjatë përpjekjeve për të ndriçuar të tjerët, ata nuk ndjejnë ndonjë dhembje, të lindur nga kjo detyrë. Madje arritjet që këta njerëz kanë, lidhen me shpalljen e aspektit hyjnor. Njerëz të tillë janë të mbushur me modesti, duke minimizuar vetveten vazhdimisht, çdo ditë. Në mbështetje të gjithë këtyre sa thamë, ata drithërohen ndaj idesë se ndjenjat e tyre janë të ndaluara që të përfshihen me veprat që ata kanë kryer dhe kanë sjellë në ekzistencë, ndaj ata i flasin Zotit duke rënkuar: “Ti je gjithçka që mua më nevojitet.”[7]

Mospritja e ndonjë shpërblimi tokësor, përbën trëndafilin e tokës sonë. Altruizmi është lotusi i kopshteve tona. Është detyra jonë të arrijmë rezultate por edhe të mos kënaqemi. Ne e harrojmë jetën tonë kur digjemi nga dëshira për të jetuar për të tjerët. Është populli ynë ai që e di si të jetë në ballë kur është duke shërbyer dhe si të qëndrojë prapa në shpërblime. Bota ka zbuluar nga ne dashurinë e pakushtëzuar.[8]

Besimtarët e përkryer nuk fiksohet vetëm tek zhvillimi apo përsosmëria e tyre vetjake; ata janë të vendosur, pothuajse si Profetët, që ta hapin veten për çdo njeri dhe ta përqafojnë secilin prej tyre. Ata ia përkushtojnë jetën lumturisë së të tjerëve, si në këtë botë ashtu dhe në tjetrën. Si kompensim për neglizhimin e vetvetes. Ata jetojnë si Sahabet e Profetit; ecin në një drejtim të kundërt me atë që u sugjerojnë dëshirat trupore dhe shpërndajnë dritë kudo, për arsye se ata kanë potencialin të ndriçojnë në thelbin e tyre si një qiri. Ata janë gjithmonë të kujdesshëm për errësirën dhe luftojnë për ta mbajtur atë të izoluar... Ndërsa digjen gjatë gjithë kohës, ata vuajnë përbrenda, megjithatë, as djegia e vazhdueshme e as shfarosja, nuk mund t’i kthejnë nga rruga e ndriçimit të të tjerëve.[9]

Ne nuk kemi nevojë për përfitime, ndere apo ideologji lokale apo të huaja. Ne kemi nevojë për shkencëtarë të mendimit dhe të shpirtit të cilët do të ndjellin tek çdo njeri vetëdijen për vlerat e përgjegjësisë, sakrificës dhe vuajtjeve për të tjerët, të cilët do të mund të përftojnë thellësi mendore dhe shpirtërore por dhe sinqeritet të pashoq në vend të premtimeve për lumturi kalimtare. Kush të mundet, me një përpjekje të vetme, që të na bëjë të arrijmë pikën e vëzhgimit të fillimit dhe fundit të krijimit!

Tani, ne jemi duke pritur, me sytë drejt pikës së mbërritjes së këtyre njerëzve, të cilët kanë kaq shumë dashuri për përgjegjësitë dhe kauzën e tyre saqë nëse do të ishte e nevojshme, do të jepnin në këmbim edhe biletën e hyrjes për në parajsë. Njerëz si këta, edhe nëse do të hynin brenda, do të kërkonin mënyra për t’u larguar nga parajsa. I Dërguari i Allahut, Muhamedi paqja qoftë mbi të, ka thënë: “Nëse ata do të vendosnin diellin në dorën time të djathtë dhe hënën në dorën time të majtë, për të më bërë mua që ta braktis kauzën time, unë do të refuzoja ta bëja këtë derisa Zoti të bëjë që e vërteta të triumfojë apo derisa unë të vdes në këtë rrugë.” Ky është horizonti i të Dërguarit të Allahut. Bediuzzaman Said Nursi, një dijetar rrezatues me dritën që buron nga i Dërguari i Allahut, i bërë dysh nga dhimbjet që i shkaktonte vështirësia e ndjekjes së akuzës së tij ka thënë: “Në sytë e mi, nuk kam as dashuri për parajsën e as frikë për ferrin dhe nëse do ta shikoja si të sigurt besimin e popullit tim, do të isha i gatshëm që tani të digjesha në zjarrin e ferrit.” Në mënyrë të ngjashme, edhe Ebu Bekri i ngriti duart lart dhe u lut në një mënyrë që do të trondiste qiejt: “O Zoti im, bëje trupin tim aq të madh saqë unë, i vetëm, të mbush krejt ferrin dhe të mos ketë aty më vend për askënd tjetër.”

Njerëzimi ka tani jashtëzakonisht nevojë për njerëz me thellësi dhe sinqeritet të brendshëm, shumë më tepër se për çdo gjë tjetër, ka nevojë për njerëz të cilët vuajnë dhe lotojnë për mëkatet dhe gabimet e të tjerëve; të cilët shohin përpara për të falur dhe për të kërkuar faljen e të tjerëve përpara vetes së tyre; të cilët në vend që të hyjnë në parajsë dhe të sigurojnë atje kënaqësitë e tyre individuale, preferojnë të qëndrojnë në A’raf ²⁹ dhe që nga aty të përpiqen t’i marrin të gjithë njerëzit për në parajsë sëbashku me ta; të tillët edhe pasi kanë hyrë në parajsë nuk janë në gjendje të gjejnë kohë për t’u kënaqur me kënaqësitë e saj për shkak të merakut që u rri tek të tjerët duke planifikuar vazhdimisht shpëtimin e tyre nga zjarri i ferrit.[10]

d. Shpirti i devotshmërisë

Ky parim duhet parë si vazhdim i diskutimit të mëparshëm përsa i përket nivelit të dinamikës morale që i atribuohet konceptit të “të jetuarit për të tjerët”. Me anë të tij individët ia përkushtojnë vetveten Zotit dhe njerëzve të tjerë. Le ta përpunojmë pak këtë ide. Siç e dimë, origjina e dashurisë në të gjitha format e saj e ka burimin tek Krijuesi i Plotfuqishëm. Çdo dashuri dhe ndjenjë, sikurse çdo ndriçim dhe bukuri, përbëjnë manifestime të emrave të Tij të mrekullueshëm. I njëjti manifestim është i shprehur më së miri në dyvargëshin e famshëm turk: “Të duash çdo krijesë me arsyen e Krijuesit” të Junus Emresë, të paraqitur si në Perëndim ashtu dhe në humanizmin mysliman. Ky përbën një manifestim aq të madh saqë përfshin çdo fushë të ekzistencës dhe të marrëdhënieve njerëzore. Fraza përbën mesazhin më konçiz “humanist” të Islamit. Gyleni e ka mbajtur të gjallë këtë parim dhe e ka riprodhuar brenda shpirtit të vërtetë të devotshmërisë. Kur arrijmë t’i kuptojmë siç duhet nocionet e “Krijuesit dhe të krijesës”, arrijmë të kapim karakteristikat bazë të dashurisë myslimane që dallohet nga humanizmi filozofik i cili nuk ka lidhje me hyjnoren. Kjo për arsye se në origjinë të të gjitha dashurive qëndron e vërteta e Krijuesit. Nëse nuk do të ishte manifestimi i emrave dhe i cilësive të Tij të mrekullueshme, njerëzimi do të ishte i privuar nga dashuria, mëshira dhe bukuria. Ndaj, sipas Islamit, duhet t’ia kushtojmë gjithë dashurinë dhe afeksionin e tyre Krijuesit, përpara gjithkujt tjetër. Pa këtë pozicionim, një person nuk mund t’ia kushtojë dashurinë apo afeksionin e tij ndonjë personi tjetër me anë të heqjes dorë nga kënaqësitë e tij vetjake. Kështu që shpirti dhe ndjenja e devotshmërisë ndaj Zotit jep motivin bazë për shërbim ndaj njerëzimit. Shpirti i devotshmërisë përfton një dinamikë morale që elektrizon që të gjithë dashurinë, çdo lidhje, çdo sakrificë dhe çdo shërbim brenda saj:

Karakteristika më e dallueshme e atyre që ia kanë përkushtuar veten fitimit të kënaqësisë së Zotit si dhe idealit të dashurisë dhe të qenurit të dashur nga Ai, është se ata kurrë nuk pretendojnë asnjë shpërblim material apo shpirtëror në këmbim. Gjëra si përfitimi, pasuria, shpenzimet, komoditeti etj, gjëra të cilave njerëzit e kësaj bote i kushtojnë vëmendje aq të madhe, për ta nuk kanë shumë rëndësi. Ato nuk kanë ndonjë vlerë dhe nuk konsiderohen si kritere të domosdoshme.

Tek të devotshmit, vlera e idealeve të tyre i kapërcen ato të idealeve tokësore. Në një shkallë të tillë është e pamundur t’i shmangësh ata nga ajo që synojnë – dhurimi i kënaqësisë nga Zoti – duke i çuar drejt një ideali tjetër. Në fakt, të zhveshur tërësisht nga gjërat e fundme dhe të përkohshme, të devotshmit përjetojnë në zemrat e tyre një transformim të tillë në kthimin drejt Zotit, saqë ata ndryshojnë për shkak se nuk njohin objektiv tjetër përveç këtij ideali të tyre. Meqenëse ata ia përkushtojnë veten tërësisht aftësimit të njerëzve për ta dashur Zotin dhe për të qenë të dashur nga Zoti – edhe njëherë për arsye se ata arrijnë ta orientojnë pikësynimin e tyre në këtë drejtim të unifikuar që në një kuptim kontribuon në vlerat e këtij ideali – ata arrijnë të shmangin mendimet ndarëse dhe antagoniste të tilla si “ata dhe ne”, “të tjerët” dhe “tanët.” Këta njerëz madje nuk kanë asnjë lloj problemi, të dukshëm apo të fshehtë, me njerëzit e tjerë. Përkundrazi, gjithçka që ata mendojnë është si të jenë të dobishëm në shoqëri dhe si mund t’i shmangin debatet me shoqërinë pjesëtarët të së cilës janë. Kur pikasin një problem në shoqëri, ata vihen në veprim si një udhëheqës shpirtëror e jo si trimosha, duke i udhëhequr njerëzit drejt virtyteve dhe nivelit të lartë shpirtëror dhe duke u larguar nga çdo lloj forme dominimi politik apo ideje qeverisëse.

Pjesë përbërëse e thellësisë së këtyre shpirtrave të devotshëm është edhe dija, përdorimi i kësaj dijeje, një kuptim i fuqishëm dhe i shëndetshëm i moralit dhe aplikimi i tij në çdo aspekt të jetës, virtytet e besimit dhe vetëdija për domosdoshmërinë e tyre. Ata kërkojnë strehë tek Zoti për t’u mbrojtur nga fama, propaganda e ftohtë, e bazuar mbi interesa, nga dëshirat dhe veprimet e ndaluara, gjëra të cilat nuk premtojnë asgjë në emër të së ardhmes së tyre, domethënë për botën tjetër. Për më tepër, duke jetuar në përputhje me parimet e tyre, ata përpiqen pareshtur të udhëheqin njerëzit të cilët i shikojnë dhe i imitojnë për t’i çuar mandej drejt ndërgjegjësimit në lidhje me vlerat sublime njerëzore. Kur i bëjnë të gjitha këto, njerëz të tillë nuk presin ndonjë përfitim apo dhuratë nga asnjeri dhe përpiqen shumë që të ikin nga çdo lloj interesi apo përfitimi personal. Ata i largohen këtyre si të ishin gjarpërinj apo akrepa. Mbi të gjitha, pasuria e tyre e brendshme, përmban një fuqi qendërsynuese e cila nuk lejon asnjë lloj reklame, mburrjeje apo lavdërimi. Sjellja e tyre e çmueshme ka gjithashtu një pasqyrim në shpirtrat e tyre. Ajo përbën një cilësi kaq fisnike saqë i mahnit dhe i bën njerëzit t’i ndjekin nga pas pa mëdyshje.

Për këtë arsye të fortë, këta njerëz të devotshëm nuk dëshirojnë kurrë të mburren, të shesin mend apo të përhapin propagandë rreth tyre. Të qenurit të mirënjohur apo të vlerësuar nuk është pjesë e ambicies së tyre...

Njerëzit e devotshëm nuk përjetojnë boshllëqe në jetën e tyre mendore dhe në arsyen e tyre falë të kuptuarit siç duhet të këtij drejtimi unik. Përkundrazi, ata mbeten të hapur ndaj arsyetimit, shkencës dhe logjikës, duke e konsideruar këtë veprim si parakusht për besimin e tyre. Duke u shtrirë në thellësinë e afërsisë ndaj Zotit, një afërsi që varet nga meritat e secilit dhe duke u bërë pjesë e oqeanit që i ngjan njësisë hyjnore, dëshirat e tyre materiale dhe pasionet trupore, marrin tek ata një trajtë të re (kënaqësinë shpirtërore si rezultat i miratimit të Zotit për veprat e tyre), me një model dhe stil të ri. Kështu që të devotshmit mund të thithin të njëjtin ajër me engjëjt, në majat e jetës shpirtërore, gjatë kohës që ata bashkëbisedojnë me homologët e tyre në tokë gjatë përmbushjes së nevojave të tyre të ligjshme të jetës në tokë. Për këtë arsye, këta njerëz të devotshëm konsiderohen fort të lidhur si me botën e tashme ashtu edhe me atë të ardhme. Lidhja e tyre me botën aktuale i dedikohet faktit që ata veprojnë dhe bashkëpunojnë me forcat fizike. Ajo që i lidh ata me botën tjetër është fakti se ata e vlerësojnë çdo çështje në dritën e jetës së tyre shpirtërore dhe atë të zemrës. Çdo pengesë në jetën tokësore që i imponohet jetës shpirtërore nuk sjell domosdoshmërisht një braktisje të plotë të jetës tokësore. Është kjo arsyeja përse këta njerëz nuk mund ta përçojnë tërësisht këtë botë. Në të kundërt, ata gjithmonë qëndrojnë në qendër e jo në periferi të botës dhe e udhëheqin atë. Ky qëndrim megjithatë nuk mbahet në emër të kësaj bote, por, përkundrazi, në emër të bashkëpunimit me format fizike dhe si një përpjekje për të lidhur gjithçka me botën e përtejme.

Është fakt se në përpjekjen për të mbajtur trupin brenda kornizave të tij dhe shpirtin brenda horizonteve të tij, kjo përbën të vetmen mënyrë; është rruga e udhëheqjes së jetës nën lidershipin e zemrës dhe të shpirtit. Jeta e fundme dhe e kufizuar tokësore duhet të jetë në atë shkallë që trupi meriton, ndërsa jeta shpirtërore duhet të jetë e hapur drejt pafundësisë dhe duhet të kërkojë përjetësinë. Nëse një person mendon vetëm gjëra supreme dhe të përtejbotshme, nëse ai kalon një jetë sipas kërkesave të Jetëdhënësit, nëse ai e konsideron ndriçimin e të tjerëve si themelin e jetës së vet dhe nëse përpiqet gjithmonë të kërkojë majat, atëherë natyrisht ky person shndërrohet në zbatues të një programi suprem dhe kështu në njëfarë mënyre ai kufizon dëshirat dhe pasionet e tij personale...

Sigurimi i kësaj devotshmërie, përbën zemërgjerësi dhe sinqeritet, dhe ky njeri është gjithmonë i sigurt se Zoti lëshon bekimin e tij mbi të tillë njerëz. Sa më shumë që njerëzit ta lusin Zotin dhe sa më shumë të jenë të lidhur me Të me gjithë zemër, aq më shumë do të vlerësohen dhe do të çmohen, aq më shumë do të shndërrohen në subjekte të bashkëbisedimeve supreme. Mendimi i përhershëm, fjala dhe veprimet e këtyre njerëzve do të shndërrohen në një atmosferë të shndritshme në botën tjetër, një atmosferë që do të quhet gjithashtu edhe “fytyra e qeshur e fatit.” Njerëz të tillë me fat, të cilët kanë mbushur lundrimin e tyre me erën e bardhë të fatit, lundrojnë nëpërmjet lutjeve të veçanta drejtuar Zotit, duke mos u marrë me asgjë tjetër. Mënyra sesi Kurani i paraqet këta njerëz përbën një përshkrim të çmuar në këtë aspekt: “Ata janë njerëz që nuk i pengon as tregtia dhe shitblerja vend për ta përmendur Allahun, për ta falur namazin dhe për ta dhënë zekatin. Ata i frikësohen asaj dite kur do të tronditen zemrat dhe shikimet. (ata i luten) që Allahu t’i shpërblejë më së miri për atë që punuan dhe për t’ua shtuar të mirat nga Ai. Allahu dhuron pa masë atë që do. (Nur 24: 37-38)[11]

e. Sakrifica, besnikëria dhe fisnikëria

Një nga dinamikat më të veçanta të lëvizjes Gylen përqendrohet te sakrifica dhe besnikëria. Këto koncepte nuk janë aq të dukshme në këtë lëvizje. Ato kanë qenë gjithmonë të një rëndësie të madhe në traditën myslimane. Siç jemi përpjekur ta theksojmë në kapitujt e mëparshëm, arsyeja përse i përfshijmë ato si koncepte përbërëse për lëvizjen Gylen, është se vetë Gyleni i përkufizon këto karakteristika me një ndjenjë të fortë thellësie dhe me një kuptim të pasur dhe të shtresëzuar. Ai ka motivuar ndjenjat e njerëzve në atë shkallë saqë ka gjeneruar një sistem të ri dhe një fushatë të re sakrifice. Kur flasim për sakrificë apo besnikëri në lëvizjen Gylen, ne nuk flasim thjesht për solidaritet dhe ndihmë. Gyleni përshkruan ashtu si edhe në kriteret e tjera të devotshmërisë fetare, një ndjenjë të hapur sakrifice që arrin kufijtë ekstremë të shqisave morale dhe njerëzore. Kur është fjala për devotshmërinë fetare apo shërbimin ndaj njerëzimit, ai nuk është kurrë i kënaqur me kufijtë normalë. Ai përpiqet të zgjerojë bamirësinë, besën dhe besnikërinë njerëzore. Për këtë arsye, Gyleni shpesh i referohet metaforave të “një kali që vrapon derisa zemra e tij të pëlcasë”. Kali në këtë sistem simbolizon heronjtë e dashurisë të cilët vrapojnë ditë e natë në shërbimin e tyre. Nga këtu, ne mund të zbulojmë se heronjtë e tij janë njerëzit idealë:

Sakrifica përbën një nga karakteristika më të rëndësishme të një personi i cili mëson të tjerët. Ata të cilët nuk sakrifikojnë apo nuk mund të rrezikojnë të sakrifikojnë që nga fillimi, nuk mund të jenë kurrë njerëz të kauzës. Njerëzit që nuk kanë një kauzë nuk mund të jenë të suksesshëm. Ata që janë të gatshëm që kur është e nevojshme të lënë mënjanë pasurinë, jetën, familjen, pozitën, famën e tyre, etj, gjëra që shumë njerëz i dëshirojnë dhe i vendosin në radhët e qëllimeve të tyre në jetë, atëherë kauza e tyre eventualisht arrin majat në mënyrë të garantuar dhe të pashmangshme.

Kështu, Profeti paqja qoftë mbi të, injektoi nga vetvetja dhe nga rrethi i tij i ngushtë, shpirtin e sakrificës. Ai e praktikoi dhe e shfaqi këtë përgjatë gjithë jetës tek njerëzit të cilët ia kishin përkushtuar veten kauzës së tij. Për shembull, Hatixhja, shpenzoi gjithçka kishte për hir të kësaj kauze të shenjtë, edhe pa ja kërkuar bashkëshorti i saj, domethënë Profeti. Ai i mbuloi të gjitha shpenzimet e banketit që u shtrua për paganët mekas me qëllim rrëfimin e mesazheve të Islamit. Duke qenë një nga njerëzit më të pasur të Mekës, kjo grua e shquar nuk kishte më as para për të blerë qefinin e saj kur vdiq.

Një aspekt tjetër i shpenzimit të pasurisë për njerëzit e kauzës është edhe emigrimi në një vend tjetër, domethënë largimi nga shtëpia kur është e nevojshme, largimi nga të gjithë të njohurit, për të mundësuar praktikimin e fesë, mendimeve, lirisë dhe njerëzimit. Ky përbën një akt sakrifice në kërkim të ndihmës së Zotit. Për shembull, Ebu Bekri, Omeri, Osmani dhe Aliu, të pasur dhe të varfër, të rinj dhe të vjetër, burra dhe gra – pothuajse të gjithë ata emigruan në një moment apo në një tjetër. Kur emigruan nga vendi i tyre ata e lanë gjithë pasurinë në duart e njerëzve mizorë dhe shtypës të Mekës, duke marrë me vete aq ushqim sa t’u mjaftonte gjatë udhëtimit. Ndërsa emigrantët (muhaxhirët), sakrifikuan me qëllim shpalljen dhe paraqitjen e kauzës së tyre. Ata me sinqeritet besuan dhe ja përkushtuan vetveten vullnetit të Zotit. Nga ana tjetër, ndihmësit (ensarët) në Medinë bënë sakrificë të madhe duke i mirëpritur dhe përqafuar ata. Ata i mirëpritën vëllezërit dhe motrat e tyre mekas megjithëse edhe ata vetë ishin të varfër dhe e përballonin jetesën vetëm nga bujqësia, duke shfaqur kështu një bujari të jashtëzakonshme.

Njerëzit e sotëm, të cilët komunikojnë besimin dhe udhëzimin, duhet të veprojnë në të njëjtën mënyrë, me të njëjtën sakrificë të prezantuar nga Sahabet e Profetit të cilët dikur kulmuan një shoqëri të përkryer pothuajse në çdo fushë të jetës. Përndryshe... Këta njerëz nuk mund të kenë sukses në kumtimin e besimit.[12]

Besnikëria (vefa), është një nga trëndafilat e rritur në një mjedis miqësor. Është e pazakonshme dhe madje e pamundur të vërehet fisnikëria dhe besnikëria në një atmosferë armiqësie. Puhia paqësore e fisnikërisë dhe e besnikërisë fryn rreth atyre që ndajnë të njëjtat gjëra në ndjenja, mendime dhe imagjinatë. Armiqësia, urrejtja dhe xhelozia nuk shpien në besnikëri as edhe në një moment të vetëm, as sa të marrësh frymë. Në një mjedis dashurie dhe bujarie, besnikëria rritet ndërsa në një mjedis urrejtjeje, ajo zvogëlohet.

Disa e konsiderojnë besnikërinë një integrim të qenies njerëzore me shpirtin e tij, kjo është e saktë megjithëse jo plotësisht. Realisht është shumë e vështirë të flitet për besnikëri për ata të cilët nuk kanë jetë shpirtërore. Thënia e së vërtetës dhe mbajtja e fjalës apo premtimit është e lidhur me thellësinë shpirtërore të një personi. Hipokritët nuk mund ta ruajnë veten nga gënjeshtra dhe shpifja. Ata shkelin edhe betimin e tyre dhe nuk janë kurrë seriozë në lidhje me përgjegjësitë që kanë marrë mbi vete. Të presësh besnikëri nga njerëzit të cilët janë të privuar nga dimensioni shpirtëror, përbën papërgjegjshmëri dhe naivitet.

Kushdo që i beson dikujt që nuk ka besnikëri, shndërrohet në një njeri të mjerë. Kushdo që ndërmerr një udhëtim me ta, herët a vonë lihet në baltë. Kushdo që i respekton ata si udhërrëfyes, mbetet gjithmonë i brengosur:

Shpresa për besnikëri prej tij
I mbushi sytë e mi me brenga
Dhe ma la njërën këmbë pa u kuruar...

Një person kërkon të vërtetën dhe lartësimin nëpërmjet besnikërisë dhe fisnikërisë. Nëse një shtëpi është e ndërtuar mbi këto dy themele, atëherë ajo mund të mbahet në këmbë dhe të bëhet e banueshme. Një popull mund të arrijë virtyte nëpërmjet këtyre ndjenjave fisnike. Një shtet ruan prestigjin e tij vetëm nëpërmjet këtyre ndjenjave në sytë e qytetarëve. Nëse në një vend humbet besnikëria, nuk mund të flitet më për njerëz të pjekur, për një ambient që premton siguri apo për një shtet të fortë dhe të qëndrueshëm. Në një vend të tillë, njerëzit janë dyshues në lidhje me njëri-tjetrin, shtëpitë janë të pathemelta, shteti është mosbesues ndaj qytetarëve të tij dhe çdo gjë është e huaj për të tjerët edhe në rastin kur njerëzit rrinë krah për krah me njëri-tjetrin.[13]

f. Prezantimi dhe komunikimi i fesë

Sot ekzistojnë shkolla dhe lëvizje të mendimit politik, filozofik dhe ideologjik që janë të panumërta dhe secila prej tyre mbron dhe bëhet zëdhënëse e disa kauzave madhore që ata pretendojnë se i kanë trashëguar nga e shkuara. Ndërmjet tyre janë edhe disa të tjera të cilat, sipas tyre përmbajnë gjëra të dobishme për njerëzimin, por që nuk vihen në jetë, duke mbetur kështu thjesht slogane. Ata nuk mërziten duke iu referuar çdo kriteri apo realiteti social për t’u siguruar nëse idetë e tyre janë të realizueshme apo jo, si dhe nëse janë të plota dhe përfaqësuese. Pavarësisht kësaj, çdo ide, mendim apo lëvizje, ka aspektet e saj teorike dhe praktike. Zbatueshmëria praktike është po aq e rëndësishme sa edhe vetë ideja apo teoria. Në këtë pikë, njerëzit, të cilët i vënë këto ide në praktikë, vihen në pikëpyetje. Merita dhe aftësia për të përfaqësuar teorinë, përcakton suksesin e asaj lëvizjeje. Përfaqësimi përfshin zbatueshmërinë e opinioneve dhe ideve dhe lidhet me besueshmërinë e bartësve të saj. Asnjë lëvizje nuk mund të jetë e suksesshme pa patur njerëz të mjaftueshëm që të përfaqësojnë kauzën e saj. Fakti që shkalla e suksesit mund të ndryshojë në përputhje me disa kritere, nuk ndikon në vlefshmërinë e këtij fakti.

Gyleni e ka vënë theksin mbi këtë fakt përfaqësimi që në moshë të re. I mbushur me sinqeritet, nxitje dhe veprim, ai ka cituar fragmente nga jeta e Profetëve dhe e pasuesve të tyre me qëllim që të nënvizojnë domosdoshmërinë e kthimit të ideve në vepra. Gjatë ritregimit të historive të tyre, të personalitetit të dallueshëm, të durimit, qëndrueshmërisë dhe sinqeritetit të tyre, Gyleni ka nënvizuar rëndësinë e këtij parimi si më të rëndësishmin në mobilizimin e lëvizjes. Sipas tij, nëse ne nuk kemi aftësinë e përfaqësimit, shoqëria nuk do ta marrë seriozisht kauzën tonë dhe ne nuk do të kemi asgjë për t’i thënë shoqërisë. Gyleni e interpreton këtë parim si nga aspekti i brendshëm, ashtu dhe nga ai i jashtëm:

Ata të cilët dëshirojnë të reformojnë botën, duhet që më së pari të reformojnë vetveten. Nëse ata duan t’i udhëheqin të tjerët drejt një bote më të mirë, ata duhet të pastrojnë botën e tyre të brendshme nga urrejtja, mërzia dhe xhelozia dhe ta zbukurojnë botën e tyre të jashtme me virtyte. Fjalët e atyre që nuk mund të kontrollojnë dhe disiplinojnë veten dhe që nuk i kanë rafinuar ndjenjat e tyre, mund të ngjajnë tërheqëse dhe kuptimplote në fillim. Megjithatë, edhe nëse ata në ndonjëfarë mënyrë arrijnë t’i frymëzojnë të tjerët siç bëjnë ndonjëherë, ndjenjat që shfaqin do të vyshken menjëherë.[14]

Kur zemrat nuk ia vënë veshin me kujdes Islamit, zëri i tyre nuk arrin të dëgjohet; nëse fjalët e thëna nuk pasqyrohen në sjellje, atëherë ai zë shuhet dhe nuk frymëzon asgjë të mirë në zemra. Fjalët që përveçse fliten, pasqyrohen edhe në sjellje, ngjallin drithërima në zemra dhe fitojnë një dimension që e kapërcen çdo distancë.[15]

Besimtarët duhet të besojnë nga zemra me shumë sinqeritet. Ata duhet të sillen sikur ta shikonin Zotin në çdo moment dhe të ndjejnë frikën e të vëzhguarit prej Tij. Për besimtarët e vërtetë, sjellja e tyre duhet të mjaftojë për t’u folur rreth fesë njerëzve të tjerë, por dhe për t’i bindur ata; nuk duhet të ekzistojë nevoja që ata të ndërtojnë ura lidhëse mendore. Gjumi, të folurit, vështrimi dhe qëndrimi i tyre janë të mjaftueshme për këtë qëllim. Njerëzit që i shohin ata duhet të jenë në gjendje të thonë se “ky njeri serioz nuk mund të sillet me kotësi; kjo fytyrë e palig nuk mund të gënjejë”. Një nga problemet më madhore në kohën tonë është paaftësia për të përshtatur një sjellje si kjo. Kjo ka çuar në dështim si pasojë e të vepruarit jashtë kornizës së maturisë sonë të brendshme, si nga pikëpamja individuale ashtu edhe nga ajo shoqërore.

Fuqia magjepsëse e Apostujve të Isait (Jezusit) qëndronte në sinqeritetin dhe në besueshmërinë e sjelljeve të tyre. Arsyeja më e rëndësishme që bëri të mundur përhapjen e dritës së besimit në mbarë botën nga ana e shokëve të Profetit të fundit, të cilët gjetën mikpritje të ngrohtë ngado, ishin metodat islame të sjelljes dhe të veprimit. Nxënësit e Bediuzzamanit, shekuj më vonë, e personifikuan një sinqeritet dhe mirësjellje të ngjashme në një mënyrë të tillë sa që dukej sikur ata arrinin ta shikonin Zotin (ihsan). Megjithatë, në kohët e sotme, myslimanët janë rritur në numër, por kanë humbur shumë nga shpirti i i brendshëm islam. Kur përdorim arsyen dhe logjikën për të shpjeguar faktin se ndërsa shkenca dhe teknologjia janë më të përparuara se në kohën e paraardhësve tanë, ndërsa ne nuk kemi të njëjtin shpirt që ata mbartnin, arrijmë në konkluzionin se na mungon ky shpirt i brendshëm islam. Ne jemi të privuar nga dhurata e vërtetë e përjetimit të Zotit në çdo rrahje zemre. Rrahjet tona të zemrës duhet të kenë një manifestim të jashtëm, ashtu si një sahat i cili ka një mekanizëm të brendshëm që në mënyrë të menjëhershme kthehet edhe në veprim të jashtëm dhe që e vërejmë në çdo sekondë. Qendra e vërtetë e jetës është zemra.

Stanjacionin shoqëror kronik të botës myslimane, Gyleni ia atribuon mangësive të saj në përfaqësim:

Mangësitë e botës myslimane nuk janë në fusha të shkencës, teknologjisë apo pasurisë. Më duhet të pranoj se ato kanë njëfarë ndikimi, megjithatë, arsyeja themelore e mangësive tona është sjellja dhe mungesa e thellësisë së cilësisë së mjaftueshme të zemrës. Se është ajo që duhet të drejtojë çdo veprim tonin. Mangësia jonë, lidhet me mungesën e imazhit tonë islam. Për shkak të këtyre mangësive dhe të kësaj pamjaftueshmërie, ne sot nuk jemi njerëz si Sadreddin Konevi, Mevlana Rumi, Nakshibendi, Hasan Shadheli, Ahmet Badevi, Imam Rabbani, Mevlana Halid apo Bediuzzaman. Ne jetojmë larg nga këta njerëz të shpirtit, bota jonë është e privuar nga ngjyrat e tyre. Islami perceptohet nga të tjerët nëpërmjet shikimit të sjelljeve tona. Ne mbështetemi tek Kurani i Shenjtë për udhëzim, por shprehja e potencialit të plotë të Kuranit varet nga sinqeriteti i njerëzve të devotshëm. Edhe nëse Kurani mbahet mbi rafte të lartë, me mbështjellëse kadifeje, nëse nuk mishërohet tek njerëzit, ai nuk mund të flasë vetë. Që nga shpallja e tij, Kurani ka qenë një udhërrëfyes për njerëzimin në aspektin e shpirtit të materializuar. Megjithatë, siç mund ta vëreni, nganjëherë zëri i tij ka qenë i lartë, ndërsa në raste të tjera ai ka qenë i heshtur, goja e tij është mbyllur dhe ai është kyçur në kult sekret.

Shkurt, kur përfaqësimi ishte i fuqishëm, komunikimi i besimit ishte gjithashtu i fuqishëm:

Pa përfaqësues të ndërgjegjshëm dhe mendjemprehtë, Kurani i Shenjtë përjeton një situatë patetike. Libri i Përkryer mund ta përhapë mesazhin e tij vetëm me anën e një ekipi të përkryer përfaqësuesish. Për fat të keq, meqenëse botës së sotme i mungojnë përfaqësues të tillë, shumë persona të cilët e studiojnë Islamin detyrohen të shohin ata që dështojnë në aspektin e përfaqësimit të së vërtetës. Një ekip i përkryer përfaqësuesish, i tillë që ia përkushton veten tërësisht komunikimit të emrave të Zotit dhe pjesëmarrjes së plotë në fe, do të jetë në gjendje të ilustrojë si duhet rrugët në të cilat do të gjejë shprehje Kurani. Parimi bazë nuk është ndërmjetësimi apo ecja në rrugën e një personi tjetër që ka gjetur Zotin në zemrën e tij, përkundrazi, qëllimi ynë është thjesht që të përbëjmë një shembull të pakundërshtueshëm të besimit të vërtetë. Secili prej nesh duhet të përpiqet t’i bëjë njerëzit të thonë “Nuk ka asnjë shenjë gënjeshtre në zemrën e tij”. Ne duhet t’u tregojmë njerëzve të vërtetën dhe t’i bëjmë ata të mendojnë: “Nëse feja e tyre injekton të tilla thellësi besimi dhe morali, atëherë ajo fe nuk mund të jetë e rreme”.

Njerëzit, të cilët e konsiderojnë “komunikimin e besimit” si biznes të tyre, mund të marrin shumë leksione nga jeta e Profetit. E vetmja mënyrë për të ndikuar mbi njerëzit e tij është së pari praktikimi i mesazhit. Nëse doni t’i shpjegoni dikujt çfarë ndjenjash lindin kur njeriu mbushet me lot për Zotin, atëherë ju duhet të zgjoheni natën dhe të qani derisa sixhadeja juaj të laget tërësisht. Vetëm atëherë do të vëreni se si fjalët tuaja, ditën tjetër, do të kenë bërë një përshtypje të jashtëzakonshme. Përndryshe, ju do të merrni shuplaka në fytyrë, si në vargun uranor: “Përse e thoni atë që nuk e veproni?(Kuran, 61:2)”[16]

Besimtarët, të cilët komunikojnë besimin, duhet të mbajnë të njëjtin qëndrim që mbajnë edhe kur janë mes njerëzve, edhe nëse janë vetëm dhe duhet të jenë të sinqertë në çdo veprim të tyre. Ata nuk duhet të kundërshtojnë veten në qëndrimet e tyre personale apo shoqërore. Netët e tyre duhet të jenë po aq të ndritshme sa edhe ditët e tyre, por edhe ditët e tyre duhet të jenë po aq të shndritshme sa të ndriçojnë diellin. Çdo gabim i bërë nga pakujdesia, duhet t’i bëjë ata të rënkojnë. Ata duhet të ndjehen të turpëruar kur kryejnë faljen e mëngjesit, nëse ata nuk kanë kryer faljen e tehexhxhudit[17] gjatë natës. Ata duhet të lotojnë derisa të pastrojnë mëkatet e kryera nga sytë e tyre. Çdo ushqim i palejuar apo i dyshimtë që ata hanë, duhet ta bëjë stomakun e tyre të ndjejë dhembje për ditë me radhë dhe atyre duhet t’u duket çdo shmangie nga parimet e fesë si flakë që vjen nga zjarri i ferrit.

Reflektimet dhe mendimet që nuk praktikohen nga individët nuk janë të mirëpritura, pavarësisht se sa tërheqëse dhe sa të nevojshme janë ato. Fjalët duhet të jenë të mirëpritura, së pari, në zemrat e personave që i lëshojnë ato. Nëse mendimet nuk kanë zënë vend në zemrën e dikujt, atëherë është e pamundur që ai të presë që këto mendime të pranohen nga të tjerët.[18]

Ekspozimi i dinamikave të brendshme të lëvizjes Gylen si dhe interpretimi i tyre në mënyrë sistematike, nuk kufizohet vetëm tek kjo analizë. Kur ne e shikojmë më hollësisht aspektin që ka të bëjë me Gylenin, vërejmë edhe koncepte të tjera si përulësia dhe modestia; vëllazëria dhe përhumbja në miqësi; kontributi materialo-shpirtëror dhe paralajmërimi i njëri-tjetrit mbi atë çfarë është i mirë, lidhja me Zotin dhe njehsimi me lutjet dhe faljet; të qenurit njeri zemërgjerë; braktisja e përparimit shpirtëror (füyuzat hislerinden): veprimi konstruktiv (pozitiv) etj. Ne përpunuam vetëm disa prej çështjeve në mënyrë që të japim shembuj. Ky përpunim nuk përbën në asnjë mënyrë një analizë të thellë. Unë mendoj se edhe ai mund të na japë disa të dhëna të pavërejtura më parë në lidhje me lëvizjen Gylen dhe qëllimin bazë të saj. Përpara se të komentohet mbi veprimin e lëvizjes në shoqëri, këto dinamika bazë duhet të kuptohen siç duhet dhe të merren në konsideratë. Kjo është e njëjtë edhe për studimin e lëvizjeve të tjera islame, qofshin ato të analizuara nga këndvështrimin mysliman, qofshin nëpërmjet metodave sociale. Dinamikat e brendshme dhe shpirtërore të një lëvizjeje, i japin jetë një ekzistence shoqërore të çdo lëvizjeje. Ajo përhapet në kapilarët e individëve dhe në ekzistencën dhe identitetin social të lëvizjes si tërësi. Idealet dhe realitetet shoqërore mund të kundërshtojnë njëri-tjetrin, por kjo në përgjithësi rrjedh për shkak të mungesës së balancës ndërmjet mendimeve dhe veprimeve. Nganjëherë, veprimet janë në ballë të veprimeve dhe të ideve, ndërsa nganjëherë mendimet dhe idealet udhëheqin veprimet. Vëzhgimi i një mungese të tillë baraspeshe mund t’i bëjë disa njerëz të lëshojnë kritika të padrejta në lidhje me lëvizjen apo të bëjnë përshkrime dhe akuza të rreme.

Kjo ndodh shpesh kur lëvizjet myslimane kritikojnë dhe vlerësojnë njëra-tjetrën. Zhvillime të përkohshme mund të modelojnë qëllimin e një lëvizjeje në formën e saj të jashtme, të bazuar mbi vlerat rrjedhëse. Kjo mund t’i çojë disa njerëz drejt spekulimit se lëvizja është shmangur nga parimet dhe idealet e saj të brendshme. Megjithatë ajo që është e dukshme është se vlerat e ndryshueshme janë të domosdoshme për fleksibilitetin dhe për zgjerimin e rastit të lëvizjes. Vlerat e ndryshueshme nuk mund të përcaktojnë parimet ideale, por ato mund të prekin lëvizjen kur një shtrirje e re është e nevojshme. Është e qartë se ndryshimi nuk është diçka të cilën çdo lëvizje mund ta dëshirojë gjatë gjithë kohës dhe lëvizjet mund të mos kenë gjithmonë nevojë të përhapen jashtë mjedisit të tyre lokal. Kjo shpie shpesh në një qëndrim në vend për disa lëvizje dhe ky qëndrim në vend duhet të përbëjë gjithashtu një çështje për diskutim. Megjithatë mendoj se vlerat e ndryshueshme shfaqin gjithashtu një aftësi për t’u përshtatur në një shoqëri në ndryshim dhe një aftësi për të prodhuar marrëdhënie dhe vlera të reja. Një lëvizje e cila nuk e ka këtë aftësi, me siguri do të zhduket. Unë shpresoj se vëzhgimet e mia në lidhje me “konstantet dhe variablat” nuk do të keqinterpretohen. Arsyeja e këtij shqetësimi është se kjo çështje ngrihet mbi një terren tejet rrëshqitës. Për më tepër, ajo shoqërohet me humbjen dhe mungesën e kuriozitetit vëzhgues dhe interpretues që vërehet në mjediset politike moderne. Literatura liberale sugjeron gjithashtu se çdo ndryshim apo zhvillim është i pashmangshëm. Qëllimi ynë këtu është thjesht kundërshtimi i atij qëndrimi që sugjeron një mundësi sociologjike për transformime pa pasur më parë një bazë parametrash, qëndrim i cili ngre në qiell çdo kënaqësi dhe pasion egoist trupor. Çdo interpretim dhe analizë duhet të shihet më ngushtë me vlerat konstante dhe ato dinamike. Ky aspekt gjithashtu nënvleftësohet gjatë analizave të lëvizjeve. Literatura emocionale dhe ideologjike banalizon gjithçka dhe nuk mbart as vlera njerëzore e as vlera morale.

[1] Gülen, I’lay-i Kelimetullah veya Cuhad, Istanbul: nil Yayınları, 2001.
[2] Gülen, Yitirilmiş Cennete Doğri, f. 128.
[3] Gülen, Işığın Gőründüğü Ufuk, f. 138.
[4] Gülen, Örnekleri Kendinden Bir Hareket, f. 218-219.
[5] Gülen, Ölçü veya Yoldaki Işiklar, f. 108 (Kriteret ose Dritat e Rrugës).
[6] Gülen, Statuja e Shpirtrave Tanë, f. 95
[7] Gülen, Drejt një Qytetërimi Global me Dashuri dhe Tolerancë , NJ: The Light, Inc., 2006. F. 21, 23.
[8] Gülen, Çağ ve Nesil, f.143.
[9] Gülen, Işığın Gőründüğü Ufuk, f. 261.
[10] Gülen, Statuja e Shpirtrave Tanë, f. 97.
[11] Gülen, Drejt një Qytetërimi Global me Dashuri dhe Tolerancë , f. 100-103.
[12] Gülen, Irşad Ekseni, f 188-189.
[13] Gülen, Buhranlar Anaforunda Insan, f. 38-39.
[14] Gülen, NJ: The Light, Inc., 2006, f. 105.
[15] Gülen, Işığın Gőründüğü Ufuk, f. 4.
[16] Gülen, Sonsuz Nur, Vol. 1, f. 244
[17] Një falje vullnetare kryhet natën vonë
[18] Gülen, Irşad Ekseni, f. 134-136.

Tweet

Whatsapp