Nefis Terbiyesi ve Mertebeleri
Nefis terbiyesi, bütün dinî sistemlerde çok önemli bir esas kabul edilegelmiştir. Buradaki nefisten maksat, eskilerin ifadesiyle "nefs-i nâtıka" veya "nefs-i insanîdir" ki, Kur'ân'ın bir kısım işaretlerine dayandırılarak yedi ayrı mertebede ele alınmıştır:
Eğer nefs-i nâtıka sadece hayvanî ve cismanî arzularını yaşıyorsa, buna "nefs-i emmâre" veya "nefs-i hayvanî", din u takva yolunda yürümekle beraber, sık sık düşüp-kalkıyor ve her defasında kendini sorgulayarak Rabbine yöneliyorsa, buna da "nefs-i levvâme", fenalıklara karşı bütün bütün tavır alıp yüzü hep Rabb'ine müteveccih bulunuyor ve safveti ölçüsünde ilâhî mevhibelere de mazhariyet kazanıyorsa ona "nefs-i mülheme", ihlâs-ı etem ve ubudiyet-i kamile içinde Rabb'i ile münasebet ve muamelesi açısından vicdanı tam oturaklaşmış ise böylesi bir nefse "nefs-i mutmainne", kendi murâdâtından vazgeçip Hakk'ın muradının itirazsız mümessili haline gelmiş ise artık bu da bir "nefs-i râziye" ve Hakk hoşnutluğunu en büyük bir gaye haline getirmiş ve her zaman o istikamette davranıyor, o hedefi gözetliyor- Ben razı oldum Sen de razı ol" mülâhazalarıyla dolup boşalıyorsa bu da bir "nefs-i marziyye"dir. Bunun ötesinde, istidadı elveren ve ilâhî sıfatlarla ittisafa açık peygamberâne azim sahibi bir nefse de "nefs-i kâmile" veya "nefs-i sâfiye" denegelmiştir.
- tarihinde hazırlandı.