Жашоосунан үзүндүлѳр
Фетхуллах Гүлен, ѳзүнүн айтканы сыңары, «бороонсуз ѳтпѳгѳн» жашоосун жемиштүү ѳткѳрдү. Анын жѳнѳкѳй түрдѳ даярдалган жашоо хронологиясы да бизге адам баласын таң калтырчуудай бир топ окуялярды кѳрсѳтүп турат. Урматтуу окурман, сиздер бул бѳлүмдѳ Фетхуллах Гүлендин ѳзүнүн оозунан «бороондуу жашоосуна» байланыштуу кээ бир үзүндүлѳрдү окуйсуздар.
12-сентябрьдан мурда сизди ѳтѳ тынчсызданган (кыйналган-мазасы жок)абалда кѳрѳѳр элек. Анын себеби эмнеде эле?
Болжол менен 12-сентябрьдан эки жыл мурунтан эле мени баштала элек чоң окуялар тычсыздандыра баштаган. Анталияга бара жаткандагы башыман ѳткѳргѳндѳрүм да ошондой эле. Жолго чыкканыбызда, жүрѳгүм кысыла баштады. Бираз токтоп кайра жѳнѳдүк бирок кайра башталат , Измир тарапка кайтканыбызда ѳзүмдү жакшы сезип калам, кайра аркага кайтканыбызда кыйналамын. « Демек ал жакка баруумду каалабай жатышат»- дедим да Измирге кайтып келдим. Кийинчерээк жолдо машинэлерди тосушканы маалым болду. Досторубузга кыйынчылык кѳрсѳтүшүптүр. Булент Эжевит Мырзанын ошол күнү Анталияда митинги ѳтѳ турган экен. Биздин ошол жерде болушубуз провокацияларга жол бериши мүмкүн эле.
Менин оюмда жүзүм, көзүм, кашым, ар жерим лукулдап согуп атты, көздөрүм тартып атты андан да катуу баш оорусуна чыдай алгыс эле. Айрыкча, тамактангандан кийин көңүлүм айланып эсим ооп, тумчугуп бараткандай абалда элем. Албетте бул мендеги кыйынчылыктардын көрүнгөн жагы эле. Аны менен кошо ички дүйнөмдөгүлөр да бар эле, мына ошолор жарылууга даяр магма сыяктуу эле. Ырас чыдай алгыс оор кыйынчылыктар ичинде элем. Жолдошторум болсо сыртка лавалар чачырап чыкканда эле сезишчүү. Мен жебей ичпей калганда анда санда катуу кабатырланганда гана билишээр эле. Эч уктабастан өткөргөн күндөрүм өтө көп болгон. Кээде туруп ары бери басып, Раббиме жалынып жалбарып, дуба кылаар элем. Ошол учурда олуттуу каргашалар болуп турган учурда , буларга кайдыгер болуп уктагандарга катуу жиним келээй эле. Емне үчүн адамдар мынчалык кайдыгер жана дартсыз дейт элем өзүмчө. Кысылып кыйналаар элем бирок емне болуп кетеерин болжой албайт элем. канткенде да болжой алмак эмесмин себеби болочокту бир гана Аллах билет.
Осман Кара Хожаефенди паралич болгон эле, бул окуя мага катуу таасир етти, Ал менин жакын досум эле. Мен тее Армияга барардан мурда Едирнеде жүргөнүмдө Салих Өзжан мырза менен бирге Текирдагда жардамчы офицер болуп аскердик милдеттерин өтөшөөр эле. бир күнү екөө чогуу мага зийаратка келишкен эле. Өзү менен ошондо таанышып достошкон элек андан кийин байланышыбызды еч узгөн жокпуз. мен Измирге келгенимде ал да Измирде эле Каршыйакада Имам Хатиб милдетин аткарчу кийинчерек каршыйакада муфтий болуп иштеди. Ең сонун достугубуз бар эле. Ал үйлөнгөн эле кееде үйүнө барып келип турчумун. ал да мага тез тез учурап турчу. өзгөчө Измирдеги алгачкы күндөрүмдө мага көп жардам берди. Мен кайда барсам мени менен чогуу жүрүп барар жериме өзү алып барчу.
Анын кокустан паралич болуп калуусу мени катуу чөктүрүп жиберди. мындай окуялар адам баласында шок таасирин калтырат жана аң сезиминде калат. Айткандай эле кийин бир кардиолог жүрөгүмдөн улам мени аңализден өткөргүн учурда Жакындарыңыздан бирөө жакында параллич болду бэле деп сурады. Ал доктордун психикоанализдөөсү жакшы экен. мен да ооба болду дедим сизде жүрөк проблемасы жок деди чынында биз жүрөктүн улам ал доктордын кабылдамасына келген элек. Аллах рахмат кылсын. Доктордун кабылдоосун Эймен Топбаш мырза сүйлөшкөн эле. Ооба жолго чыга турган күнгө чеыин мына ушулар болгон эле. Биз Айранжылар деген жерге жеткенибизде жүрөгүм кысыла баштады. ансыз дэле есим ооп жаткан болчу. бираз жөө басалы дедим бирок буга макул болушкан жок. мурунтан чалкалап жатып бутту жогору көтөрсө жүрөккө жакшы кэлеерин уккан элем. ушул ой менен бир паркка барып ал жердеги отургучтардын бирине узунуман жаттым буттарымды айтылгандай отургучтун үстүнө арттым. Мени менен кошо жанымда Көсе Махмуд жана Пекмезжи мырзалар бар эле. биз еки машине менен чогуу жолго чыкканбыз. калган курдаштарыбыз шаарлар аражы каттоочу автобустар менен барышмак. Ошол сайакатыбыз ушундаы окуйалар менен коштоллгон эле. бираз жол жүргөн соң жүрөгүм кайрадан кысыла бштады. Мындан ары баралбаймын дедим. Айдын деген шаарда бир үйгө барып ошол жерде түнөдүк. Багымдат намазына чейин эс алдым/ багымдат намазын кылгандан кийин артка кайталы деп чечтик. Измирге кайрылып жатып өзүмдү жакшы сезе баштадым. кайра Анталия жакка кайрылганыбызда кыйналып жаттым. Тешеүм туура эмес бирок мен жеке ошондой бүтүмгө келдим. Эмне дейин оюбуз тайкы, демек ал жакка барышыбызды каалабай жатышат деп ойлоп калдым Измирге кайра кайттым. Кийинчереек жолдо машинэлерди токтотуп тинтишкени маалым болду. Мухаррем жана Нур Сунгурду тосушуп кыйноо салышыптыр. Бүлент Эжевит Мырза ошол куну ал жакта митинг уйуштурушкан экен. ал жакка барган баарысын токтотуп тинтишиптир. албетте биздин ал жерде болушубуз туура эмес түшүнүүлөргү себеп болмок. Жада калса провокацийага тартылыл ишти кыйын абалга алып келиши мүмкүн эле. Кайырдуусу (жакшысы) ошондой экен. Биз ал күнү Анталияга бара алган эмес элек.
12- сентябрьда болгон революцияга кыскача баа берип кетесизби.
Менимче 12-сентябрьда болгон революциянын башкаларынан айырмасы жок эле. Кайра эле жаштар куралчан көчөдө жүрүшөт, кайра эле ооздорунан Маркс жана Ленин лозунгдарын кайталап жүрүшөт. Кайрадан кек сактамай же өч алмай, кайрадан жек көрүү. Кайра эле баягы деструктивдүү талкаламай саясат жана парламенттеги полемикалар... Кайрадан аскер кийлигишүүсүн талап кылган чакырыктар жана бийликти башта кулаталы кийин отуруп эмне кылаарыбызды ойлонобуз деген сыяктуу артта калган өлкөлөрдүн псиңологиясынын негизинде иш жүргүзүү оорусу коомчулукту баштан аякка чейин каптаган эле. Эч кимдин бирөөнү тоотпогон бир жактын берки тарап менен биргеликте жашоого чыдам калбаган жана эң кичине айырмачылыктан улам согуша кетчүү бул кыйчалыш абалда , аскер кийлигишүүсү үчүн баардык жагдай даяр эле. жана дагы жасалма оң-сол аңгэмеси эркиндик жана демаократиянын өлтөрөлөшө менен аяктаар эле.
Айрыкча ал күндөрдө эркэлетилген мыйзамсыз сол, өнүккөн күчтөнгөн эски солдон өтө айырмаланчу эле. Андан да бийликке келээрине ишенчү. Ушундан улам, мурда жасап көргөгөндөй иш аракеттер менен көчөлөргө агылышчу. канча жолу күбө болдум, бул өлкөдө Маркстын Лениндин сүрөттөрүнүн коштоосунда митингдер жасалды. Жада калса бир эки жерде болгондорсу көргөндөрүмдөн кийин мен чынын айтсам жаман түш көрүп турамбы деп айтканым болгон. Бир жолкусунда Лулебургаздан өтүп бара жатып адамдын түгүн тик тургузчудай ажайып бир кыйкырык чакырыктарды көрүп укканымда сэлейе түшкөнмүн. Бул кандайча иш болду е^кен мындай деп. Түкияда өкмөт вана мамлекет жокпу Аскерге эмне боллду Полициялар кайда Макрстын байрагы астында митингдер өткөрүлүп жатат. жана буларды кой деген чыкпайбы. Негизи булар аскерлерге да каршы чыгышкан . Ал күндөрү көп айтылчуу сөздөрдөн эле. Коммунизмге саламда тур Түрк аскерине аркадан ур.
Бирок Аллах бул чыккынчылык ойлорго мүмкүнчүлүк берген жок. Ал ырайымы менен өзүн билдирип себептерин жаратты да элди сактап калды. Эди бөлүп жарутууну каалагандар көбүнчөсү кылмыш ıш жүзүндө кармалышты жана таасирсиз албалга келтирилишти. ооба бул сапар тең салмактуулукту сактаганга аракет кылынды . Коммунистттер катардан чыгарылып жатып Россия бир башка дүйнөдө буларды колдогон жок. Андан да Батыштын солчулары да колдошкон жок. Чынында кыйноолор болуп жатат бар деп келишти аларды коргоп калууга аракет кылышты бирок солчулардында оңчулардын да сабалып жатышканын көрүп олуттуу чечкиндүүлүк менен каршылашкан соң каалагандарына эңсегендерине жете алышкан жок.
Бул аралыкта кээ бир Исламий иш аракеттерди Аллаж Таала аларга болгонун богондой көрсөттү. Алар да кээ бир тынчсыздануулардын орунсуз экенин түшүнүштү. бир учурда жактарды кеңейтпели дешти. Анткени кайсы ислами тарап менен алек болушса з-өздөрүнө жаңы душманыктарды тартып өзенө буруп балким көбөйүшүнө жана балееге калышмак эле. балким кээ бирлери ошондойчо ойдо эле. ансыз дэле радикалдуу солчулар буларга ар жерде фаşист генералдар дешчү эле. бир да ишенген ыймандуу адамдаррдын мечиттерде жана аякта быякта өзүлөрүнө кайта турганына себеп берүүсү мүмкүн деп Ошенце да ишенген диндар адамдарга текеберчилик кылып ишенишбегени чындык бойдон кала берет.
Бул арада булага да басым кылынышы керек Акыркы окуялардын уюштуруучулары башка дагы кээ бир оң ıштерди да аткарып кетишти. Коомчулуктун кайрадан тирилүүсү үчүн дагы бир жолу силкип өзүнө келтиришти. Совет империясынын кулап бараткан чагында авантюрист жаштардын Советтердин пешкасына айлантуу оюнун бузуп салды. Жана ошондой эле бул жаштар өлкөбүздү ичинен чыга алгыс баткакка баруудан алып калышты максатуу же билбей туруп. кай бир ардактуу мэкен уулдарына элине кызмат кылуу жолдорун ачып берди. имам хатиб лицейлеринин жабылышына көз жумдум кылып кайдыгер болушса да мектептерде дин жана адеп ахлак жабактарынын жүргүзүлүшүү жолу менен тарыхый жаңылууну оңдоп калышты.
Алтын Муун Конференциясы
башка бир болуп өткөн конференциянын темасы Алтын Муун эле. Алтын Муун деген атын түздөн түз кэлечектин жүгүн көтөргөн муундардан сөз кылуу максатында көңүлүмдүн түпкүрүнөн чыккан эле. Бул масэлеге байланыштуу окшош аталыш менен арап тилиндеги театралдык чыгарманын которулушуна кийинчерээк күбө болдум. Бирок Бул мусулмандар тууралууу алгачкы тамсил эле. ал учурда конференцияну ушундай аталыш менен өткөрүүнү ойлонуп жатып кайрадан тирилишибизди жүзөгө ашыруучуларды куттуууларды ойлоп ошол атты койгон элем. Ал жерде куттуулардын өзгүчүлүктөрүн касиеттерин аныктагым келди. Бир жагынан бул Алтын Муунга бир Чакыруу сыяктуу конференция эле.
Коомдогу Адилеттүүлүк. көптөгөн кишилер тарабынан иштелип жүргөн тема. Ыраматылык Саид Кутуптун бул темага байланыштуу китеби да бар. Менин түшүндүрүп кеткендерим да чамалагандаошого байланыштуу . Айырмасы түшүндүрмө формасында.
Бир башка конференциянын темасы Пайгамбарыбыз (С.А.В) жөнүндө эле. Аны ар тараптуу изилдеп сунуштап анын рисалетин куттуу чакырыгын тастыктаганга, аныктаганга аракет жасадым. Негизи мечитте минбарда узун узун айткандарымдын кыскача корутундусу түрүндө эле..
Бир-эки жыл боюнча бул конференцияларды өткөрүү үчүн жолдосторум менен Түркиянын түрдүү аймактарында кыдырып жүрдүк
Негизинде сөз сүйлөө үчүн чыгаардан мурун ар жолкусунда Бул ишке киришпегенбиз оң болмок дегеним көп болгон. Бул ой вааздарга чыгаарда да ошондой эле. Эмнегедир бул бир келип кетчү ой бу конференциялардын пайдалуу болгондугу туурасында ой кээде салкын жел сыятуу кээде жылуу шамалдай ичими каптап бул абал кийинки сийлөшүүлөрдүн уланышына себепчи болоор эле.
1976да бьр катар конференстиарга чыккан элем. Малатя шаарын жөнөөр заман Анкарадан уча турган учак тумандан улам уча алган жок. жолдоштотум менен такси кармадык. убагында барып элди күттүрбөө үчүн шоферго "айда" деп жүрүп бардым. Араң дегенде саат түнкү 11де жеттик. Бирок конферецияны угам деп чогулгандар шаардын четинен баштап жолдун эки четинде топтолуп калыптыр, ошондо да демдери суубастан дале болсо күтүп турушуптур. Чарчап турсам да жолдошторум эки колуман кармап эптеп трибунага чыгарышты. Келген угуучу жаштардын димамизми жана алардын шаңдуулугунан улам, бир канча убакыт сүйлөй алдым. Бул иш чаранын пайдалуу жагы Малатялык жаштарга пайдалуу болуп шаңдуу өттү. Ырас, мен эң дилгир угуучуларды Малатьяда жолуктурдум десем болот. Чорумдагылар да Малатьядагылардан кем эмес эле. Вааздарда да конференцияларда да кээ бир курдаштардын жана угуучулардын урматы, алардын каалоосу жана шаңы сөз сүйлөөчүнү сүрөп аны шыктандырып дем берет. Коньяда бир тайпа адам конференцияда чыр салып саботаж жасаганга аракеттеништи. Ал жерде баардык нерсе олуттуу каалабагандык менен өттү.
Ал убактарда эс алганды билбей шаар шаар кыдыра алат элек. Азыр болсо мындай мүмкүн эмес. Демек убагына жиндиликке жана жиндилерге муктаждык болот экен. Акылдуулар керек болгон учурда жиндилер майданды аларга ташташы керек!
Менин оюмча бул конференциялардын аткарган эң маанилүү фукциясы (бул терминди сиз ушинтип сураганыңыз үчүн колдонуп жатам) досторго сыртка чыгуу үчүн түрткү болуп пикир берүүсү болсо керек деп ойлойм. Ырас, кызмат кылуу үчүн Измирден сыртына чыгуу жолдошторубуздун оюнда жок эле. Эң кыраакы курдаштарыбыздын да перспектвасында Эге эле бар эле. А бирок чынында бул конференциялар аларга сыртка ачылышса бир катарда бирге кызмат кылганга көптөгөн адам табыла турганын айгинэледи. Тилегим эң жок дегенде ушунчалык да болсо пайдасы болгон чыгар.
Масэленин мага тийиштүү жагы да бар, калктын бул конференцияларга болгон кызыгуусу жана алакасы мени кызматка өтө шыктандырды - иншаллах напсимдин каалоосу эместир. Бул абал ар сөз сүйлөгөн кишиде болот болушу керек. Угуучулардын каршысына жаңы жаңы масэлелер менен чыгуу үчүн калктын кызыгуусу талап кылынбайт. бирок шыктандырган жагы бар. Мындайча салих чөйрө башка салих чөйрөнү тууйт. Чынында баардык конференция эч качан бирдей өткөн эмес. Кай бир жерлерде сынык айланалар да байкалчу. Бирок жалпы көрүнүш дайыма үм үттөндүрө турган.
Измир ошол күндөн бүгүнгө чейин терең кызыгуу жана лакасы менен дайыма мактоого татыктуу калаа болуп кэлет. А бирок чынында Измир кылымдар бою Жизвит попторунун активдүү жүргөн жери болгон жана Диний жашоо жаынан жандуу деп эсептелбейт. Измирдеги бул алака ушул жагынан таразалана турган болсо тарыхый окуяларга күбө болгонубузду жакшыраак түшүнүп баркын билээр элек.
Чорумда күтүлбөгөндөй чоң кызыгуу жана алакага күбө болдум. Чорумдагы бул элдин шаңы эч унутпай турган окуялардан бири эле. Чынында ошол учурда бул шаар унутта калган жерлерден бирөө эле. Буга карабастан ал түнү Чорум менин көзүмө дастандагыдай калаадай көрүндү. Калктын көңүлүндөгү шаң бороондой эле.
Эрзурум да өтө жакшы эле, Чынында чакыруу кабар жагдайларындагы бир катачылыктан улам кээ бир терс көрүнүштөр болуп кетти. Бирок жалпы алака эң жакшы деңгээлде эле.
Малатьядагы алака болсо баарынан да өзгөчө эле. Себеби үч саат кеч калганбыз. Анкарага чейин учак менен барып андан ары такси кармап жолубузду улаган элек. Автомобиль жолунда 7-8 саат жол жүрдүк. Жолдор жаман, аба ырайы кардуу ызгаардуу болгонуна карабастан такси мүмкүн болгон эң тез ылдамдыкта жүрүп барды. Саат 23:00дө Малатьяга жеткен соң калктын Малатьянын бир чакырым тышында кечке бизди күтүп турушканына таң калуу менен күбө болгон элек. Зал келген адамдарга толгон эле кечиккенибизге карабастан угуучулар орундарынан жылбай турушуптур. Алардын бул кадырлуу мамилеси мага чоң таасирин тийгизди. Ырас, аларды көрүп менин чарчаганым бат жазылып кетти. Тагыраак айтканда чарчаганымды унутуп да калдым. Кулагым зуулдап, көздөрүм караңдылап жаткан ошентсе да чыгып суйлөгөм.
Өзгөчө жаштардын көрсөткөн кызыгуусун эч унутпайм. Малатья мен үчүн эң жакшы элес болуп үмүт дүйнөмө бир жандануу келген эле. Ал жерден ошол түнү айрылып Коньяга келген элек. Таң калыштуу нерсе, эң чоң алака күткөн жерлеримдин бири болгон Конья көзүмө киченекей айыл сыяктуу көрүндү. Мени чакыргандар ошончолук олуттуу талап кылышкан эле алардын шаын сындырганым туура болбойт эле. Коньяга барганда каалабагандык сууктукту байкадым. Өзүмүн тааныгандарымдан сырткары кишилерде аябагандай зор узактык бар эле ошондо коньялыктарда. Бир нече киши бар эле, Жалпы көрүнүштөн алган жарамы көрсөткөн алакалары менен жапканга аракет кылып жатышты.
Булардан бири ошол убактагы дубан акими, экинчиси жол коопсуздук кызматынын жетекчиси эле. Коньянын таанымал адамдарынан бир экөө алар менен кошо эле. Инегөл жана Диярбакыр калааларында орточо деңгээлде алака көрсөтүлдү. Кийинчерээк бул эки шаарда да улам жума сайын бирөө конференция өткөргөнү келип атып, ал шаарда конферециянын инфляциясы жүрүп жаткан учур экен. Эл конференцияларга тоюп тажагансып туруптур.
Диярбакырда Алтын Муун конферециясын өткөрдүк. Түштүк чыгыш аймактарында бүгүн шыгып жаткан коогалаң окуялардан мен ошондо эле кабатырланган элем. Тешеүм деп эсептебесек да
Менин бутумда калың өтүк бар эле, ошого карабастан конференцияга чыгаар замат бутума олтойгон чоң мык сайылып калды. Өзүмчө бул окуяга бир жорум кылдым. Сүйлөп жатканда көптөгөн каяша сөздөр айтылып жатты. Сөгүш кылгандар, талаш тартыш чыгаргандар да болду. Буларды биринчи жолу ошол жерде башыман өткөрүп жаттым.
Ал жерде дагы бир унутулгус окуя конферецияга чыгаардан мурун боду. Баамымда имам ңатиб мектебинде окутуучу болсо керек.Бирөө келип жеңил көрүп, Алтын Муун Сахабаларды баяндап бересиз го деди. мен эч нерсе дебедим. бирок ичимен менин айта тургандарымды кайдан билип мындай деди деп ойлодум. кийинчерээк ал сахналаштырылган Алтын Муун сценарийин көрүп иштин жөнүн түшүндүм. Демек ал киши конференцияда ошол сценарийдеги масэлелерди козгой турганымды ойлогон. Чынында жогоруда да айтканымдай бул китепти көп убакыттан кийин көрдүм.
Албетте бул алакалар болсун , каалабагандыктар болсун кай бир масэлелерде мага илхам булагы болду жана стратегия иштеп чыгууда жол көрсөттү.
- Created on .