Беш убак намаз парз. Уюлдарда болсо, кээде алты ай түн, алты ай күндүз болот. Мындай жерде намаз кантип окулат?
Бул суроону сурагандар чын дилден сурап жатабы, билбейбиз. Анткени ушул учурга чейин бул суроо дайыма исламдын бүткүл дүйнөлүк дин экенин жокко чыгарууга аракет кылган динсиздер тарабынан суралып келген. Бул суроо аркылуу алар мындай дегилери келишкен: Силер исламды бүткүл дүйнөлүк деп эсептейсиңер, бирок алты ай түн жана алты ай күндүз болгон кээ бир жерлерде намаз окуп, орозо кармап, жашоо кантип мүмкүн болот?
Дароо айтып коюшум керек: Дүйнөдө эч бир система, атүгүл бул система экономикалык система болсо да, эч качан ислам жеткен деңгээлге жете албайт. Мына учурдагы миң кемчиликтүү системаларды алалы, аларды система деп айтуудан уяласың. Атүгүл алардын ичинде али ал системанын негиздөөчүсү тирүү кезде бир нече жолу кайрадан түзүлүп чыккандары бар... Мисалы, Маркстын экономика системасы Энгельс менен бирге бир нече ирет каралып, түзөтүлгөнүнө карабастан, бирибиринин артынан келген интернационалдарда кээ бир жерлери өзгөртүлүп, түрдүү формаларга салынган.
Бул негиз учурдагы ар экономика системасында ушундай болгондой эле, бардык убактарда жана түрдүү системаларда көбүрөөк байкалган табигый кемчилик болуп саналат.
Муну да дароо кошумчалай кетейин, менин мындай салыштыруу менен ишти чампалап бүтүрө салуу ниетим жок. А бирок душмандарыбыздын кесиби диалектика болгондуктан, биз да убактылуу төмөн түшүп, жаш баладай сүйлөөгө мажбур болуудабыз...
Экинчиден, бүткүл дүйнөлүк динди сынга алгыдай дүйнө элинин канча пайызы мындай жерлерде жашайт болду экен? Ооба, муздуу жерлерде жашагандар адамзаттын канча пайызын түзөт? Балким миллиондон бири да болбойт. Андай болсо, жер шарынын бардык жагын жана бүткүл адамзатты көңүлгө албастан, бирэки маданиятсыздардын абалына карап, шеккүмөн пайда кылууга аракеттенүү кантип чын жүрөктөн болушу мүмкүн?!
Үчүнчүдөн, мусулмандардын намаз маселеси суралгыдай уюлдарда мусулмандар жашайбы? Эгер бир күнү адамдар уюлдарга жайгашкан соң, кээ бир кишилер ибадат тууралуу суроо берсе, ошондо гана мындай суроо кандайдыр бир мааниге ээ болот. Болбосо азырынча мындай суроону бир гана таза жүрөктөргө шеккүмөн салуу үчүн атайын ойлоп табылган деп эсептейбиз.!
Эми болсо, ислам бул темада эмне айтканы тууралуу баяндайлы. Калетсиз, эч бир теманы кур калтырбаган ислам муну да унут калтырган эмес. Ооба, бул негиз бир окуя себептүү тээ алгачкы кылымда эле такталган. Имам Бухаринин Сахихи менен Ахмад бин Ханбалдын Муснадында Пайгамбарыбыз менен сахабаларынын ортосунда төмөнкүдөй бир диалогдун болуп өткөнүн көрөбүз: Пайгамбарыбыз: «(Көпчүлүк инсандар) динден кайтканда, Дажжал чыгат.» Дагы бир риваятта: «Ал чыгыштан пайда болуп, кырк күндө жерди баштанаяк кыдырат. Анын бир күнү силердин бир жылыңар. Бир күнү бар силердин бир айыңар. Жана дагы бир күнү бар силердин бир аптаңар, калган күндөрү силердин күндөрүңөрдөй.» деген. Сахабалар сурайт: «Өлчөмү бир жыл болгон ошол күндө бир күндүк намаз жетеби?» Ал жооп берет: «Жок, эсептейсиңер.» Башкача айтканда, жалаң түн жана күндүз болгон айларды, апталарды жыйырма төрт сааттык күндөргө бөлүп, ибадаттарыңарды ошого карай кыласыңар.
Маселе факихтердин колуна өткөндө, туура эмес түшүнүккө жол бербей турган таризде Имам Шаафиинин «АльУмм» китебинен мазхабындагы «Манхажга» чейин жана ханафийлердин эски китептеринен «Тахтави» түшүндүрмөсүнө чейин токтолуп, иштелип отуруп, бардыгы биле турган бир маселеге айланган.
Бул тема убакыттардын намазга себеп болуусунда каралып, түшүндүрүлөт. Биз бул темада бир гана маселебизге байланыштуу бөлүгүнө токтолобуз.
Убакыттар намаздардын парз болушунун шарттары. Убакыт болбосо, намаз парз болбойт. Мисалы, бир жерде куптандын убактысы кирбесе, куптан намазы парз болбойт. Бирок бул күндүн бир убактысы болбогон жерлер үчүн, болбосо дажжал хадисинде айтылгандай, жылдын көбү түн, же күндүз болгон жерлерде ошол узун күн, же түндү биздин күндөрүбүздүн жана түндөрүбүздүн өлчөмүнө карай, эсептеп, ибадаттарыбызды аткарабыз. Башкача айтканда, ошол чөлкөмгө эң жакын болгон жердин намаз убакыттарын колдонуп, түн менен күндү белгилүү бөлүмдөргө бөлүп, түнкүсүн түндө кылынган ибадаттарды, күндүзү күндүз кылынган ибадаттарды аткарабыз. Бул тамактануу, жатыптуруу ишин табигый түрдө бөлүштүргөнүбүзгө окшош...
Ооба, айлар бою күн батпаган жана күн чыкпаган жерлерде жаратылыш мыйзамдарына кандай баш ийсек, орозо, намаз жана ажылык сыяктуу ибадаттарда да биз жашаган жашоого ыңгайлаштырууга мажбурбуз.
Сөздүн кыскасы, ислам бул негизди да эч качан көз жаздымда калтырган эмес: уюлдарга эң жакын жерлерден беш убакыт болгон жерге таандык намаз убакыттарын колдонуу керектигин маалымдаган.
Бул жерде дагы бир маселени кароо керек. Бул убакыт болбогон жерде намаздын кылынбай турганы. Ырас, чынында убакыттар намазга себеп катары көрсөтүлсө да, намаздын чыныгы себеби Алланын буйругу. Ошондуктан, убакыт кирбеген жерлерде окулган намаздын казасын башка учурларда окуу этиятка ылайык болот.
Иштин аныгын Алла билет.
- Created on .