Dr. Zeki Sarıtoprak –Wydanie specjalne „The Muslim Word” Lipiec 2005 r. Wprowadzenie

Turcja staje się, co raz bardziej interesująca dla uczonych bliskiego wschodu oraz dla szkół islamu. Jako jedyny muzułmański kraj wchodzący w skład NATO, a teraz nawet wchodzący w etap negocjacji pełnego członkostwa w Unii Europejskiej, utworzyć może pomost między islamską i zachodnią cywilizacją. Nie ma wątpliwości, że islam stanowi jeden z najbardziej istotnych elementów kultury tureckiej. Niemal dziewięćdziesiąt dziewięć procent populacji Turcji stanowią muzułmanie. Tym razem główną postacią wydania specjalnego jest Fethullah Gulen (ur. 1941 r), bardzo wpływowa postać islamu w dzisiejszej Turcji. Jego wpływ bierze się nie tylko z bardzo charyzmatycznej tożsamości religijnej, ale również z zaplecza edukacyjnego i społecznego, tworzonego przez jego wiernych naśladowników, którzy traktują jego zalecenia bardzo poważnie. Czasopismo „The Muslim World”, poświęcając to specjalne wydanie postaci Gulena oraz ruchowi religijnemu, który został przez niego zainicjowany, przyczynia się znacznie do zrozumienia nowoczesności tureckiego islamu.

Chociaż Gulen jest postacią religijną, jego dokonania i zainteresowania w znacznej mierze wykroczyły poza płaszczyznę teologii. Jest autorytetem w dziedzinie nauk islamu, jak i w obszarze rozumieniu kultury zachodu. Gulen czytał Hafiza tak samo, jak i Goethego. Posiada znajomość dzieł Payami Safy, dobrze znanego tureckiego nowelisty, a także Dostojewskiego. Podczas studiów nauk islamu w młodości, posaidał ogromny talent do zapamiętywania jak i do syntezy. Nawet dziś, w wieku 64 lat, jest on w stanie wyrecytować cały Koran z pamięci. Jest także biegły w „Hadith”, dziedzinie przekazów proroka. Nie będzie przesadą twierdzenie, że zapamiętał ich ponad dziesięć tysięcy w arabskim oryginale.

Gulenowi, poprzez swoje inspirujące przemówienia oraz pisma, udało się zapoczątkować bardzo rozległy ruch społeczny. Od 1960 roku, jego ruch stopniowo sie rozrastał i ewoluował w różnych dziedzinach życia. Unikając polityki partyjnej, jego ruch opracował projekt oświecenia w celu zwalczania patologii społecznych. Projekt, który obejmuje utworzenie setek nowoczesnych szkół, kilku uniwersytetów w Turcji oraz poza jej granicami, sieci medialnej „Zaman” (kanał telewizyjny STV, Aksiyon, dziennik prasowy Zaman) oraz organizacji branżowych (ISHAD). Pod wpływem tradycji sufickich, prezentowane przez ruch Gulena spojrzenie na kulturę i tolerancję Turcji, było krytykowane zarówno przez islamistów, jak i świeckich ekstremistów. Fundacja dziennikarzy i pisarzy, której honorowym przewodniczącym jest Gulen, jest czołową organizacja pozarządową, bardzo wydajnie zajmującą się dialogiem międzykulturowym oraz poszukiwaniem wspólnych płaszczyzn.

Artykuły tego specjalnego wydania, starają sie pokazać osobowość Gulena z wielu różnych perspektyw. Ponadto, uważam za bardzo istotne jest, aby przedstawić spojrzenie Gulena jego własnymi słowami. W tym miejscu chcę bardzo podziękować Panu Gulenowi za odpowiedzi na moje pytania podejmujące wiele współczesnych tematów. Jako, że Pan Gulen pierwotnie udzielał wywiadu w języku tureckim, Pan Ali Unal i ja przetłumaczyliśmy jego wypowiedzi na język angielski.

W pierwszym artykule wydania specjalnego, Osman Bakar koncentruje się na stosunku Gulena do relacji między nauką a religią, badając jego rozumienie prawd religijnych oraz natury. Uważa on, że we współczesnym dyskursie muzułmańskim rzadko udaje się znaleźć poważnych uczonych wśród teologów, którzy potrafią łączyć religię z nauką. Twierdzi on, że Gulen należy właśnie do tej wąskiej grupy oddanych uczonych. Mucahit Bilici podchodzi do ruchu Gulena oraz proponowanej przezeń polityki reprezentacyjnej w bardziej krytyczny sposób. Jego artykuł analizuje działanie instytucji zwanej Stowarzyszeniem Dziennikarzy i Pisarzy, której Gulen jest honorowym przewodniczącym, a także inne obszary zainteresowań ruchu jego ruchu. Bilici twierdzi, że organizacja ta stara się zapobiec wypełnieniu proroctwa „Upadku cywilizacji” Huntingtiona. Ponadto uważa on, że podstawy intelektualne Gulena wiele zawdzięczają naukom Bediuzzamana Said Nursi’ego. Bilici przedstawia Gulena, jako nowoczesnego otomana i tłumaczy to zasadami wyznawanymi przez jego ruch, jak Hizmet (służba) czy Himmet (wsparcie).

Artykuł Lestera Kurtza bada Gulenowski paradoks łączenia osobistego poświęcenia zasadom religijnym islamu oraz silnego zaangażowania w pluralizm. Twierdzi on, że Gulenowi udało się połączyć teorię z praktyką. Odwołując sie do teologicznych założeń, na których Gulen opiera swoją ideę tolerancji, Kurtz cytuje jego słowa: „Nie można być muzułmaninem, dopóki nie wierzy się w przedislamskich proroków”.

Artykuł Thomasa Michela odkrywa relacje pomiedzy sufizmem i nowoczesnością w naukach Gulena. Bada także jak Gulen ukończył nauki sufizmu omijając przepisy prawne, zakazujace sufickiej instytucji Tariqah. Michel mówi na temat trzech głównych czynników, które ukształtowały spojrzenie Gulena: ortodoksyjny sunnicki islam, suficka tradycja Naqshbandi oraz ruch Nur. Duża cześć tego artykułu traktuje o podejściu Gulena do nowoczesności oraz jego wpływowi na współczesna turecką świadomość.

Korzystając z pracy Norberta Eliasa, jako szablonu do dyskusji, Elizabeth Ozdalga analizuje wspólnotę Gulena z socjologicznego punktu widzenia. Sugeruje, że gdy instytucjom publicznym nie udaje sie integrować społeczeństwa, zapotrzebowanie na inne organizacje oraz stowarzyszenia starające sie wypełnić tę lukę wzrasta. Ogranizacja Gulena zaczyna odgrywać znaczącą rolę w takich warunkach. Wspomina doświadczenia kilku żeńskich członków jego organizacji i stanowczo sugeruje, że nie jest to wspólnota Tariqah (suficka droga), lecz raczej społeczność obywatelska. Odnosząc się do analitycznej struktury Eliasa, bada relacje między ruchem Gulena i elitami tureckimi.

Sidney Griffith i ja zbadamy Gulenowską ideę dialogu. Ten artykuł stara się odnależć korzenie podejścia Gulena do wczesnych postaci islamu jak Jalal ad-Din al-Rumi (zm. 1273r.) i Ahmad Sirihindi (zm. 1625r). Stwierdzamy w tym tekście, że „Basmala”- pierwszy werset, pierwszego rozdziału Koranu, stanowi punkt wyjścia dla zrozumienia dialogu międzyreligijnego Gulena. Ponadto artykuł opracowuje spotkanie Fethullaha Gulena z Papieżem Janem Pawłem II, a także reakcję środowisk muzułmańskich na to spotkanie.

Wreszcie, tekst Isana Yilmaza bada transformacje islamu we współczesnej Turcji, zwłaszcza po powstaniu nowoczesnego państwa tureckiego. W tym kontekście, rozróżnia obywatelski islam- reprezentowany przez Gulena, od islamu w znaczeniu państwowym, który nazywany jest przez Yilmaza- „Lausannian Islam”. Koncentruje się on również na wpływie dyskursu Gulenowskiego na turecką sferę publiczną oraz porównuje do innych islamskich grup politycznych, utworzonych w Turcji.

Mam nadzieję, że to specjalne wydanie „The Muslim World” dostarczy jeszcze lepszego zrozumienia Futhullaha Gulena oraz starań, które zyskują coraz większe zainteresowanie pośród świeckich grup akademickich. Posiadając tak charyzmatyczną osobowość, a także ogromna otwartość, Fethullah Gulen oraz reprezentowany przez niego ruch, może mieć bardzo wartościowy wkład w rozwój pozytywnych relacji między islamem i zachodem.

Zeki Saritoprak, “The Muslim World”, Wydanie specjalne, lipiec 2005 r. – nr. 953 strona 325-471