De bijdrage aan het Turkse onderwijssysteem

De particuliere middelbare scholen waarvan de oprichting is gestimuleerd door Fethullah Gülen, bleken in twee opzichten belangrijk: op sociaal gebied en vanwege de kwaliteit van het onderwijs. Ze veroorzaakten overal een toegenomen interesse in het onderwijs, zowel bij de voor- als bij de tegenstanders. Deze scholen hebben bijgedragen aan het geven van onderwijs door liefdadigheidsorganisaties, en ze zorgden ervoor dat onderwijs voor bredere lagen van de maatschappij toegankelijk werd. Toen het succes van deze scholen algemeen bekend werd en de media haalde, moest men wel interesse voor onderwijsprojecten gaan opbrengen. Zo'n nadruk op onderwijs was nieuw in Turkije en had zich niet eerder in de geschiedenis van het land voorgedaan. Tegenwoordig is het normaal dat er in Turkije televisieprogramma's over onderwijs zijn en artikelen in het nieuws. Nu openen mensen met uiteenlopende ideologische achtergronden, zowel professionals als amateurs, op een georganiseerde manier scholen. Het onderwijs wint aan terrein in de particuliere sector, en wordt iedere dag belangrijker. En het zijn de scholen van de Hizmetbeweging , en hun successen, die de aanleiding waren van deze ontwikkelingen.

Hier komt nog bij dat deze scholen het begrip 'onbaatzuchtige dienstbaarheid' aan het onderwijs hebben toegevoegd. Onderwijs geven is een lange en zware weg. Het vereist serieuze inspanning en hard werken. Het succes van deze scholen is gebaseerd op liefdadigheid en idealisme. Duizenden mensen werken hier met een voortdurend enthousiasme. Men is tevreden dat men dit werk kan doen, en zij laten zien wat een aan de mensheid toegewijde ziel is. Deze toegewijde houding was in het Turkse onderwijssysteem al lang geleden verdwenen. Natuurlijk zijn er overal onbaatzuchtige en oprechte mensen te vinden. Het was echter nagenoeg onmogelijk om leraren voor scholen in de arme regio's te krijgen. In sommige regio's worden er, als economische stimulans, dubbele salarissen betaald. Ondanks dit genereuze aanbod, werken leraren toch liever in de grote steden, waar het eenvoudiger is om de moderne consumptiehonger te stillen. Leraren die op een openbare scholen willen werken, starten hun loopbaan in een district dat door het Ministerie van Onderwijs wordt bepaald, op basis van prioriteit. Dit heeft geleid tot een plaatsings- en toewijzingskwestie die het meest ingewikkeld, controversieel en speculatieve punt op de Turkse agenda was. In de aan Gülen verwante scholen is er echter geen sprake van een dergelijk probleem. Deze scholen vormen een harmonieuze omgeving voor werken en leren. De leraren gaan naar de meest afgelegen plekken in de wereld, waar de armoede soms groot is. In een aantal van deze regio's zijn militaire conflicten met afscheidingsbewegingen de dagelijkse realiteit. Desondanks gaan de leraren die hier gaan werken er met vertrouwen en volledige acceptatie naar toe. "Ze willen laten zien dat onderwijs een serieuze zaak is, en opoffering en liefdadigheid, discipline en overgave vereisen."[1]

Er is geen twijfel over het feit dat Fethullah Gülen de man is achter deze toewijding aan de mensheid en dit diepe vertrouwen in God (tawakkul). Maar wat drijft een man die is opgeleid in het madrasa-systeem naar het moderne onderwijs? Waarom gaat iemand die ouder wordt en een slechte gezondheid heeft deze strijd aan? Sommige mensen stellen gelijksoortige vragen vanuit een totaal verschillende achtergrond: Wat heeft een religieus persoon te zoeken in het onderwijs? Als hij een predikant of hodja (religieus leraar) is, waarom houdt hij het dan niet bij zijn eigen specialisatie? Dit zijn de vragen van de media, en van verschillende mensen uit verschillende sectoren van de maatschappij. Deze vragen zijn aldoor Gülen in meerdere interviews beantwoord, al naar gelang de context waarin de vragen werden gesteld.

Gülen is nagenoeg de enige die, zowel direct als indirect, zoveel aandacht heeft gegeven aan het onderwijs. In zijn preken, gesprekken en verslagen deed hij zijn uiterste best om te laten hoe belangrijk het is om het volk te betrekken bij onderwijsprojecten. Hij heeft geprobeerd om zijn boodschap te laten horen in alle sectoren van de maatschappij, maar vooral aan handelaren en ambachtslieden die naar zijn preken en lezingen kwamen luisteren; hij heeft ze keer op keer op het hart gedrukt het gebrek aan goed onderwijs aan te pakken.

In het nabije verleden van de Republiek bleef het onderwijs beperkt tot een handjevol ideologen en politici. Met onderwijs hield zich slechts een verlicht groepje mensen bezig. De rest van het volk mocht op geen enkele manier deelnemen aan deze discussies. Het werd als te belangrijk beschouwd om er het grote publiek bij te betrekken! Dit was de algemene houding van Turkse intellectuelen. Ze hadden nooit gedacht dat een grote gemeenschap van handelaren hun vermogen in zou zetten voor onderwijs zonder hier iets voor terug te verwachten. Ook het volk had nooit verwacht om op wat voor manier dan ook een rol te spelen in dergelijke politieke, educatieve of sociaal-culturele projecten. Fethullah Gülen stelde deze benadering, en de verdedigers ervan, ter discussie. Hij betoogde dat hierdoor de mensen vervreemden van het onderwijs, de politiek en de staat.

Gülen beschouwt de kwestie onderwijs niet alleen als het grootste probleem van ons land, maar van de hele moderne beschaving. Hij gelooft dat het opleiden van mensen de basis is van het geloof. De bron van de moderne onderwijscrisis wordt gevormd door de splitsing in het onderwijs en het wetenschappelijk denken van de oorspronkelijk zo harmonieuze band tussen hart en geest. Gülen is van mening dat het nieuwe onderwijssysteem niet in staat zal zijn een einde te maken aan deze crisis zolang het de natuurlijke en onafscheidelijke relatie tussen de mens, de kosmos en God niet herdefinieert. De afgelopen eeuwen hebben moderne wetenschappelijke denkbeelden en onderwijs alle menselijke, sociale en ideologische relaties veranderd in wereldse onderwerpen, en hen ontdaan van hun heilige karakter door er een positivistische aard voor in de plaats te stellen. Deze situatie heeft geleid tot corruptie en een spirituele crisis waarvan de maatschappij momenteel getuige is. Één van de vernieuwingen van Gülen is zijn holistische kijk op de relatie tussen de mens, de kosmos en God; de harmonieuze eenheid van de geest en het hart. De op zijn ideeën geïnspireerde scholen hebben dit uiterst positivistische probleem, waardoor de moderne denkbeelden en het onderwijs op een dood spoor zijn beland, onderzocht en overwonnen. Vanzelfsprekend hanteren deze scholen geen religieus onderwijssysteem. Ze benaderen echter tegelijkertijd geest en hart als het centrum van informatie en gedachten, en ze bieden een systeem waarin de harmonieuze relatie van de mens met het universum, de maatschappij en God centraal staat. Deze scholen streven ernaar modelindividuen te creëren die vertrouwen hebben in zichzelf en in de toekomst; die vrede hebben met hun eigen persoonlijkheid; die hun tradities, de oorsprong van hun geloof en hun sociale identiteit respecteren; en die openstaan voor moderne wetenschappelijke denkbeelden, innovatie en verandering. Daarom vertegenwoordigen deze scholen, ongeacht waar ze hun deuren openen, een nieuwe stem in het onderwijs, en een uitmuntend model van succesvolle, hardwerkende studenten met een vrije geest.

Bovendien hebben deze scholen de betekenis van het onderwijs veranderd, dat hiervoor nog werd gekenmerkt door blinde herhaling, gebaseerd op het van buiten leren van vaste patronen. Het Turkse onderwijs is nog steeds grotendeels gebaseerd op het uit het hoofd leren van patronen. Dit systeem is op veel gebieden onderworpen aan de formele logica. De onderwijsprogramma's van de Gülengerelateerde scholen bevatten een mathematische en experimentele vorm van logica, en zijn gebaseerd op een progressieve methode waar herhaling en uit het hoofd leren niet aan te pas komen. Ze hebben binnen het onderwijs voor een nieuwe dynamiek gezorgd. Ze hebben de voorheen stagnerende en luie houding van het Turkse onderwijs veranderd en verbeterd, en in alle vakken de nadruk gelegd op de leerling.

Een andere belangrijke ontwikkeling waar deze scholen toe hebben geleid, ligt op het gebied van de relatie tussen leerling en leraar, school en ouders, en leerlingen onderling. De scholen stimuleren een emotionele, oprechte, en fatsoenlijke relatie tussen iedereen die betrokken is bij het onderwijs van een leerling. Op basis hiervan hebben de scholen ware en positieve relaties tot stand gebracht tussen familie, buurt en gemeenschap, en ze hebben deze relaties aan de moderne situatie aangepast. Het is hen gelukt de vroegere zelfopofferende gemeenschapsmens terug te krijgen die zich volledig wijdt aan zijn of haar volk en aan de mensheid, en die de held is van liefde en genegenheid. In de moderne tijd, waarin egoïsme, zelfzucht en materialisme zegevieren, is dit een opmerkelijke prestatie. In een tijd die wordt gedomineerd door materiële belangen en verafgoding van het uiterlijk, zorgt deze nieuwe vorm van onderwijs ervoor dat leerlingen een baan in het onderwijs verkiezen boven alle andere banen. Terwijl een positie in de luchtvaart, de computer en industriële industrie, de geneeskunde etc. veel status, prestige en respect opleveren, kiezen deze mensen voor een baan in het onderwijs.[2] Deze leraren nemen deze waarden met zich mee, waar ze ook naartoe gaan. Ieder van hen wordt derhalve een 'ambassadeur van cultuur'. Op sommige plaatsen waar ze lesgeven, komen niet eens toeristen; maar ondanks de materiële ontberingen treden deze leraren hun werkgebied met grote bezieling tegemoet. Ze gaan een warme relatie aan met de plaatselijke bewoners, en vormen zo een historische brug. Het is moeilijk om voor Turkije de impact van deze brug precies in te schatten, maar het is niet moeilijk te voorspellen dat deze scholen Turkije en de samenwerkende landen, de mogelijkheid bieden verreikende relaties op een sociale en menselijke basis op te bouwen.

Noote[1] Zie Mehmet Gündem, Fethullah Gülen ile 11 Gün, Istanbul: Alfa, 2005, p. 94; Gülen, Sohbet-i Canan, p. 105–107.
[2] Traditiegetrouw hebben leraren altijd veel respect genoten in de Turkse cultuur. Het beroep leraar was tot voor kort echter geen populair beroep vanwege de lage salarissen en de weinige voordelen. De regelgeving wordt op het moment in snel tempo aangepast om de werkomstandigheden van een leraar te verbeteren.